Juka

• Juki często łączy się z roślinami płożącymi, które dekorują wierzchnią warstwę podłoża i pną się po nagim pniu. Z reguły są to gatunki o większych wymaganiach wodnych (trzykrotka, epipremnum, bluszcz), dlatego warto podlewać je indywidualnie. Niewielką dawkę wody aplikuj tak, by nie dotarła do głębszych warstw gleby. Oczywiście roślinę można także łączyć z pnącymi sukulentami, np. starcem zwisającym.

• Juki pokojowe mogą zakwitnąć w warunkach szklarniowych, jednak nie wytwarzają owoców.

• Liście juki powinno się co jakiś czas czyścić. Nie należy jednak stosować nabłyszczaczy.

Juka (Jukka) obejmuje kilkadziesiąt gatunków, należących do rodziny szparagowatych (Asparagaceae), występujących naturalnie w Ameryce Północnej i Ameryce Środkowej. To kuzyni popularnego asparagusa pierzastego. Wiele juk wpasowuje się w półpustynne, dzikie krajobrazy, rosnąc w sąsiedztwie kaktusów i innych sukulentów. W Polsce, w uprawie pokojowej, spotyka się zaledwie kilka z nich, z czego zdecydowanie najpowszechniejsza jest juka gwatemalska (Yucca elephantipes, syn. Yucca guatemalensis), rzadziej znana jako słoniastostopa. W naturze osiąga 15 m wysokości, w pomieszczeniach zwykle nie przekracza 2 m. Tworzy rozety mieczowatych, sztywnych, długich liści, osadzonych na grubych, prostych pniach.

Inne, domowe gatunki, to juka aloesowa (Yucca aloifolia) oraz juka wyniosła (Yucca elata). Rośliny mają zbliżony wygląd i podobne wymagania. W krajach, z których pochodzi juka, wiele jej gatunków traktuje się jako rośliny jadalne. Przykładowo kwiaty juki gwatemalskiej są dodawane do sałatek i surówek. W mieszkaniach juka właściwie nie zakwita, wykształcenie kwiatów należy potraktować jako ewenement. Juki są lekko trujące, ale raczej niegroźne, chociaż przypadkowe spożycie może poskutkować zatruciem pokarmowym. Jednocześnie roślina, zwłaszcza juka gwatemalska, ma ostre końce liści, które mogą ukłuć lub skaleczyć.

Juki lubią miejsca dobrze nasłonecznione, dlatego warto ustawiać je jak najbliżej okna. Młode rośliny mogą rosnąć na parapetach okien wschodnich. Uprawa na wystawie zachodniej i południowej jest możliwa, ale w czasie upałów juki należy chronić przed prażącym słońcem (np. zasłaniając rolety). Dobrze rosną w miejscach o dużej ilości światła rozproszonego. Tolerują lekkie zacienienie. W półcieniu i cieniu rosną wolno, a liściom brakuje „wigoru” – często są oklapnięte. Roślina traci atrakcyjny, strzelisty pokrój, kojarzący się z egzotyką. W kiepskich warunkach oświetleniowych szybciej dochodzi do żółknięcia i ogołacania liści od dołu. To naturalny proces, ale nie powinien przebiegać zbyt szybko.

Rodzaj Jukka dobrze rośnie w szerokim zakresie temperatur pokojowych, nie przeszkadzają mu upały. Zimą lubi ochłodzenie. Jeśli jest taka możliwość, przenieś roślinę do widnego, chłodnego pomieszczenia o temp. ok 12°C. Juka aloesowa znosi przymrozki i niewielkie mrozy. Można uprawiać ją w ogrodzie, ale zimą mimo wszystko lepiej wstaw ją do domu lub widnego budynku gospodarczego.

Rodzaj szczególnie pasuje do wnętrz urządzanych w nowoczesnym stylu. Ze względu na efektowny wygląd, juki często zdobią biura oraz budynki użyteczności publicznej.

Jukę podlewa się dużo rzadziej niż większość roślin pokojowych, ale obficie (jednorazowa dawka powinna być szczodra). Pamiętaj, aby wylać nadmiar wody z podstawki. Roślinę podlewaj dopiero wtedy, gdy podłoże przeschnie. Wierzchnia warstwa (do 1 cm) powinna być sucha. Przez większość miesięcy podlewa się ją nie częściej niż raz w tygodniu (oprócz okresu letnich upałów). Zimą wystarczy jeden zabieg co 14 dni (jeszcze rzadziej podlewa się rośliny przechowywane w chłodnym pomieszczeniu). Pamiętaj jednak, że to orientacyjne liczby – warto monitorować wilgotność podłoża rośliny.

Juki bardziej tolerują okresowe przesuszenie niż częste zalewanie. W tym drugim przypadku dochodzi do żółknięcia i więdnięcia liści, z czasem nawet do gnicia korzeni i pędów. Roślina stopniowo zamiera. Często jest już nie do odratowania. Standardowe działanie w przypadku zalania polega na wymianie części podłoża i ustawieniu sadzonki w cieplejszym miejscu. Do podlewania najlepiej używać wody odstanej lub przegotowanej o temperaturze pokojowej. Juka nie jest jednak tak wrażliwa na jakość wody, jak niektóre sukulenty.

Juka nie ma szczególnych wymagań pod względem wilgotności powietrza, nie można jedynie dopuszczać do skrajności. Suche powietrze, o wilgotności poniżej 40%, może powodować brązowienie końcówek liści. Z reguły stosowanie nawilżacza powietrza nie jest wymagane. Roślinę można natomiast zraszać (np. co 7-10 dni). Zabieg jest wskazany podczas letnich upałów oraz zimą (o ile juka znajduje się w ciepłym pomieszczeniu). Ważniejsza jest dobra cyrkulacja powietrza. Pomieszczenie, w którym stoi roślina, warto wietrzyć, ale zimą uważaj, aby nie przesadzić.

Juki uprawiaj w podłożu żyznym, nieco cięższym od tradycyjnej, uniwersalnej ziemi, ale jednocześnie przepuszczalnym. Możesz użyć uniwersalnego podłoża, ale warto do niego dodać trochę glinki do sadzenia, piachu oraz keramzytu. Możesz użyć także specjalistycznego podłoża do palm, juk i dracen. Oprócz frakcji odkwaszonego torfu najczęściej zawiera glinkę i nawilżacze, czasem także chipsy kokosowe, gruboziarnisty piach, ziemię kompostową, keramzyt i perlit. Dobrym dodatkiem jest także rozdrobniony węgiel aktywowany (funkcje odkażające). Zawsze na dnie donicy należy usypać kilkucentymetrową warstwę drenażową, która chroni korzenie przed gniciem. Starszym, kilkunastoletnim roślinom, uprawianym w dużych donicach, warto nasypać nawet 10 cm keramzytu bądź perlitu.

• Juka gwatemalska (Yucca elephantipes) – jej ozdobą są sztywne, mieczowate liście i gruby pień.

• Juka aloesowa (Yucca aloifolia) – w porówaniu z juką gwatemalską ma bardziej gęsty i "agresywny" wygląd. Liście są sztywne, ostro zakończone. Ma mniejszą tendencję do gubienia starych liści.

• Juka wyniosła (Yucca elata) – ma długie, efektowne liście.

Jukę warto nawozić co dwa tygodnie, od wiosny do końca lata. Odpowiednie będą różnorodne preparaty. Możesz zdecydować się na specjalistyczne nawozy dla palm, juk i dracen. Oprócz tego często stosuje się nawozy dla roślin o ozdobnych liściach. Możesz zwrócić również uwagę na organiczne nawozy humusowe. Dodatkowo nie ma przeciwwskazań, aby korzystać z pałeczek nawozowych. Opcjonalnie używaj preparatu przeznaczonego do dokarmiania kaktusów i sukulentów. Jest bardziej rozcieńczony, warto podawać go raz w tygodniu. Każdy z wymienionych nawozów będzie odpowiedni.

Młode rośliny przesadzaj co 1-2 lata, starsze raz na kilka lat. Mocno rozrośniętym, kilkunastoletnim (lub starszym) jukom, czasem wystarczy wymienić jedynie wierzchnią warstwę podłoża. Przesadzanie wykonuj także wtedy, gdy korzenie przerastają przez otwory w donicy. Kolejna donica powinna być nieznacznie większa od poprzedniej (unikaj drastycznej zmiany warunków – to hamuje wzrost części nadziemnej). Optymalny okres na przesadzanie to wiosna. Juki mają specyficzny system korzeniowy. Najlepiej rozwijają się w wąskich, wysokich donicach. Materiał, z którego wykonano pojemnik, nie ma szczególnego znaczenia.

Rozmnażanie juki w warunkach domowych jest trudne, dlatego warto rozważyć zakup nowej rośliny. Starsze okazy wytwarzają na pniu nowe sadzonki pędowe. Można je oddzielić i ukorzenić. To najmniej inwazyjna metoda, gdyż nie powoduje „oszpecenia” rośliny macierzystej (tak jak ukorzenianie całych, przyciętych rozet liściowych). Zawsze należy używać ukorzeniacza, którym należy potraktować podstawę sadzonki. Następnie młodą jukę od razu umieść w podłożu. W sprzyjających warunkach (ciepło, widne miejsce, dobra wilgotność powietrza, umiarkowana wilgotność podłoża), ukorzenianie trwa około półtora miesiąca. Czasem sadzonka niestety się nie przyjmuje. Aby zwiększyć wilgotność powietrza, warto przykryć młodą roślinę przezroczystą osłonką. Należy ją zdejmować co kilka dni, by sadzonka nie zgniła.

Choroby u juki występują rzadko. Fizjologiczne są najczęściej związane z nadgorliwym podlewaniem. Ustawiczne przelewanie może doprowadzić do miękkiej zgnilizny bakteryjnej. Roślina jest wtedy nie do odratowania. Z chorób grzybowych może pojawić się szara pleśń (nalot na liściach) lub plamistość liści (nazwa wskazuje na symptomy). Stosuj wtedy fungicydy, przeznaczone do ochrony roślin pokojowych.

Juka nie jest szczególnie podatna na szkodniki, ale zdarza się, że występują na niej tarczniki, miseczniki i wełnowce. Tarczniki i miseczniki są chronione chitynowymi tarczkami. Często żerują na spodniej stronie liści i na młodszych pędach. Wełnowce – jak wskazuje nazwa – przypominają strzępki waty. W rzeczywistością są pokryte białą wydzieliną, w której się chowają. Należy usunąć je ręcznie, np. szmatką nasączoną alkoholem, a następnie zastosować insektycyd. Jeśli szkodników jest dużo, warto sprawdzić też bryłę korzeniową. Być może roślinę trzeba dodatkowo podlać preparatem owadobójczym.