Nolina wygięta

• Noliny magazynują wodę w pniach.

• W krajach tropikalnych nolina tworzy okazałe kwiatostany, kojarzące się nieco z kwiatami traw ozdobnych.

Noliny to sukulenty należące do rodziny szparagowatych (Asparagaceae). W uprawie doniczkowej spotyka się jednego przedstawiciela: nolinę wygiętą, znaną także jako bokarnea odgięta (Beaucarnea recurvata). Roślina ma charakterystyczny wygląd – tworzy zgrubiały, pękaty pień, zwężający się ku górze. U podstawy jest masywny i ma znacznie większy obwód niż na szczycie, na którym występują pióropusze równowąskich, wyginających się liści. Z tego względu nolina jest potocznie nazywana „nogą słonia”.

W naturze to niskie drzewo sukulentowe dorasta do 8 m wysokości. W uprawie pokojowej zwykle nie przekracza 120 cm wysokości, a rośnie wolno. Pochodzi ze stanu Veracruz w Meksyku. Hodowla tej rośliny jest prosta – będzie odpowiednia nawet dla początkujących amatorów ogrodnictwa.

Bokarnea odgięta potrzebuje dużej ilości światła. Powinno się ją uprawiać możliwie jak najbliżej okna i to w słonecznych pomieszczeniach. Młode rośliny z powodzeniem mogą rosnąć na parapecie. Gatunek toleruje nawet bezpośrednie nasłonecznienie, więc bokarneę warto ustawić na parapecie okna od strony południowej lub zachodnio-południowej. Wytrzymuje bezpośrednie nasłonecznienie. W cieniu lub półcieniu tworzy słabe, krótsze liście, staje się podatna m.in. na szkodniki. Gorzej toleruje też błędy w uprawie. Optymalne stanowisko powinno znajdować się z dala od źródeł ciepła (grzejników, kominów, rur grzewczych) oraz przeciągów.

Przez większość roku nolina toleruje szeroki zakres temperatur pokojowych. Znosi również upały. Zimą woli ochłodzenie. Jeśli masz taką możliwość, przestaw roślinę do chłodnego (10-12°C), ale widnego pomieszczenia (najlepiej na parapet). Roślina toleruje chłód do ok. 5°C. Taki zimowy spoczynek pozytywnie wpływa na jej kondycję, jest zgodny z naturalnym cyklem życia bokarnei.

Z kolei latem możesz ją wynieść na balkon, taras lub do ogrodu – w miejsce ciepłe i słoneczne, wolne od silnych wiatrów. Roślina znosi wyziewy z kuchenek gazowych, może być więc uprawiana w kuchniach. Często jest dekoracją salonów i holów. Pasuje do wnętrz urządzonych w różnych stylach, dodaje im egzotyki. Starsza, np. kilkunastoletnia nolina, może być najokazalszą ozdobą pomieszczenia.

Nolinę podlewaj rzadko, nieznacznie częściej niż większość innych sukulentów. Podłoże powinno przeschnąć przed kolejnym zabiegiem. Możesz sprawdzić wierzchnią warstwę gleby (do 1 cm) palcem – ma być całkowicie sucha. Latem wystarczy jeden zabieg w tygodniu, wiosną i jesienią roślinę podlewaj średnio co 10 dni, zimą nawet co 2-3 tygodnie. Częstotliwość nawadniania w dużej mierze zależy od temperatury powietrza, jego wilgotności oraz stanowiska. Do podlewania używaj wody przegotowanej, przefiltrowanej lub przynajmniej odstanej. Powinna mieć temperaturę pokojową; zimna woda powoduje stres fizjologiczny.

Krótkotrwałe, np. 1-2 dniowe przesuszenie, nie jest szkodliwe. Roślina korzysta z własnych zasobów. Dłuższa susza ma negatywne skutki – sprawia, że liście zasychają. Generalnie jednak niedobór wody jest mniej szkodliwy niż zbyt częste i obfite podlewanie. Pamiętaj, aby usuwać nadmiar wody z podstawki. Stale mokre podłoże powoduje choroby odglebowe, gnicie podstawy pnia i stopniowe zamieranie rośliny. Wówczas nolinę trudno odratować.

Nolina wygięta ma nietypowe dla sukulentów wymagania dotyczące wilgotności powietrza. Pod tym względem bardziej przypomina rośliny tropikalne, rosnące w lasach deszczowych. Wymaga zwiększonej wilgotności (powyżej 50%). Jeśli powietrze jest suche (poniżej 40%), końcówki liści noliny brązowieją, roślina staje się słabsza i bardziej podatna na ataki szkodników (zwłaszcza przędziorka). Dlatego warto korzystać z nawilżacza powietrza, zwłaszcza latem (w upały) i zimą, gdy działa centralne ogrzewanie. Zraszaj nolinę, np. 1-2 razy w tygodniu, ale staraj się nie moczyć pnia. Do zraszania używaj wody destylowanej lub przegotowanej, bo taka nie pozostawia plam z kamienia na liściach.

Do uprawy noliny najlepsze jest specjalistyczne podłoże do kaktusów i sukulentów. Jest lżejsze, mniej żyzne i bardziej przepuszczalne od uniwersalnej ziemi dla roślin pokojowych. Możesz dodać do niej rozluźniacz, np. keramzyt. Tak przygotowany substrat ogranicza ryzyko nadmiernej kumulacji wody i tym samym wystąpienia chorób grzybowych. Nolina toleruje szeroki zakres pH – odczyn może być różny, od lekko kwaśnego po lekko zasadowy. Na dnie donicy usyp kilkucentymetrowy drenaż, np. z keramzytu lub perlitu.

Nawożenie noliny nie powinno być intensywne. Wykonuje się je co 3-4 tygodnie, od wiosny do jesieni. Warto w tym celu wykorzystać specjalistyczny nawóz do kaktusów i sukulentów. Nie zaszkodzi również nawóz do... storczyków. Uniwersalne preparaty dla roślin pokojowych o ozdobnych liściach można stosować w niezbyt dużych ilościach (najlepiej 1/3 dawki rekomendowanej przez producenta). Nadmierne dokarmianie, zwłaszcza nawozami o wysokiej zawartości azotu, jest bardziej szkodliwe niż niedobór składników pokarmowych. W ten sposób można poparzyć korzenie, zwiększyć podatność rośliny na szkodniki lub – w skrajnych przypadkach – doprowadzić do zasolenia podłoża.

Nolinę odgiętą przesadza się raczej rzadko, w przypadku młodych roślin – nie częściej niż co 2-3 lata. Starsze przesadza się co kilka lat (np. 5-6). Nowa donica powinna być tylko o 1-2 rozmiary większa od poprzedniej. Sukulent świetnie radzi sobie w ciasnych pojemnikach. Dobrze rośnie w niezbyt wysokich, misowatych donicach. Wraz z upływem czasu, podstawa pnia staje się coraz grubsza w porównaniu ze szczytem. Donica powinna być szersza od pnia maksymalnie o kilka centymetrów. Starsze rośliny najlepiej sadzić w ciężkich donicach glinianych, ewentualnie ceramicznych, dzięki czemu nie powinny się przewracać. Zabieg najlepiej wykonywać w czasie przedwiośnia lub na początku wiosny.

Rozmnażanie noliny wygiętej w warunkach domowych jest bardzo trudne. Możesz spróbować ukorzenić boczne pędy lub sadzonki łodygowe, ale takie odrosty pojawiają się rzadko. Wierzchołków nie przycina się na sadzonki, gdyż szkoda rośliny. Najlepszym wyjściem jest po prostu zakup młodej noliny. To roślina długowieczna – na dekady. Warto potraktować ją jako inwestycję, która cieszy oczy, a w dodatku jest mało wymagająca.

Choroby i szkodniki często są następstwami niewłaściwych warunków i błędów pielęgnacyjnych. Główne powody problemów to: nadmiar wody, zbyt mało światła i suche powietrze. Oczywiście nie można wykluczyć wystąpienia patogenów lub szkodników z innych przyczyn (mogą pojawić się m.in. wraz z zakupem nowej rośliny). Najczęściej pojawiają się nieinwazyjne choroby fizjologiczne. Roślinie trzeba dostarczyć to, czego jej brakuje (np. więcej światła). W przypadku chorób grzybowych, objawiających się m.in. plamami na liściach, zaleca się stosowanie fungicydów, przeznaczonych do pielęgnacji roślin pokojowych. Oprócz plamistości może wystąpić inna choroba grzybowa: fuzarioza wywołana przez Fusarium oxysporum. Prowadzi do więdnięcia i brązowienia sukulenta.

Jeśli chodzi o szkodniki, często występują mszyce (bardzo małe, ledwie widoczne gołym okiem owady) i przędziorek (małe pajączki). Wysysają sok z liści, wskutek czego pojawiają się na nich plamy. Następnie liście żółkną i opadają. Żerowanie mszyc może także wiązać się z wystąpieniem chorób: wirusowych (mszyce są ich wektorem) lub grzybowych (szkodniki pozostawiają spadź, która jest pożywką dla grzybów sadzakowych). Niepożądane owady zwalczaj przy pomocy środków ochronnych (insektycydów i akarycydów). Zwykle wykonuje się 2-3 opryski w odstępach 5-7 dniowych. Zraszanie powinno ochronić roślinę przed przędziorkiem.

Rzadko, ale mogą pojawić się także tarczniki i miseczniki. Te najlepiej usuwać ręcznie. Chemia nie zawsze działa, gdyż owady są chronione przez chitynowe tarczki (tarczniki są bardziej płaskie a miseczniki wypukłe). U właściwie pielęgnowanej noliny problemy pojawiają się bardzo rzadko.