Tawuła

Pod względem dekoracyjnym sporą popularnością cieszy się tawuła wierzbolistna (Spiraea salicifolia). Jej największą ozdobę stanowią długie na 10-15 cm, stożkowate kwiatostany, złożone z wielu drobnych, różowych kwiatów. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Wykształca proste, sztywne pędy. Dorasta do 2 m wysokości. Cechuje ją dość rozłożysty pokrój. Liście są lancetowate, podobne jak u wierzby białej, od której pochodzi jej nazwa.

Kolejnym rodzimym gatunkiem, o nazwie nawiązującej do drzew krajowych, jest tawuła brzozolistna (Spiraea betulifolia). Jej wysokość nie przekracza 1 m. Ma wzniesione, wyprostowane pędy. Liście kształtem są podobne do liści brzozy. Krzew tworzy kuliste kwiatostany złożone z białych kwiatów z żółtymi środkami. Zakwita późną wiosną, zwykle po upływie czerwca. Rośnie wolno – roczne przyrosty osiągają do 15 cm.

W sprzedaży można spotkać również tawułę śliwolistną (Spiraea prunifolia), choć jest trudniej dostępna niż oba powyższe gatunki. Ma luźny, dość rozłożysty pokrój i dorasta do 2 m wysokości. Kwitnie na przełomie kwietnia i maja. Kwiaty są bardzo gęste, ściśle pokrywają pędy, tworząc białe kaskady.

Do najbardziej znanych przedstawicieli rodziny zalicza się tawułę japońską (Spiraea japonica). To niski krzew, który osiąga 1-1,5 m wysokości. Jego pędy delikatnie się przewieszają. Ma półkulisty, wniesiony, dość rozłożysty pokrój. Liście są duże, jajowate, drobno ząbkowane. Jesienią przebarwiają się na żółto i pomarańczowo. Krzew kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty są białe lub różowe, zebrane w okrągłe, płaskie kwiatostany, tzw. baldachy. Pod względem efektowności, wśród odmian wyróżnia się tawuła japońska ‘Anthony Waterer’. Jest niższa od typowego gatunku – osiąga do 80 cm wysokości – i ma drobniejsze liście. Jej kwiaty są natomiast bardziej wyraziste, różowo-czerwone. Odmianą ozdobną z liści jest z kolei tawuła ‘Gold Flame’, której listowie ma ciekawe, żółto-zielone ubarwienie, a młode przyrosty – miedziano-pomarańczowe. Podobnie jak ‘Anthony Waterer’, odmiana jest niska i dorasta zaledwie do 80 cm wysokości.

Ze względu na wiosenne, atrakcyjne kwitnienie, w ogrodach uprawia się tawułę wczesną (Spiraea arguta). Kwitnie od kwietnia do maja. Jej białe kwiaty czasem niemal całkowicie zasłaniają pędy. Gałązki mają tendencję do efektownego, łukowatego przewieszania się. Dorasta do 2 m wysokości.

Zbliżone wyglądem pędy, obwieszone białymi kwiatami, ma tawuła Van Houttei (Spiraea vanhouttei). Krzew zakwita kilka tygodni później, zwykle na przełomie maja i czerwca. Charakteryzuje go wczesna wegetacja – tworzy liście już z początkiem wiosny, gdy wiele innych gatunków wciąż znajduje się w stanie bezlistnym lub dopiero rozwija pąki liściowe. Jesienią listowie tawuły Van Houttei atrakcyjnie przebarwia się na żółto i czerwono. Krzew dorasta do 2 m wysokości.

Równie wczesna wegetacja cechuje tawułę Douglasa (Spiraea douglasii). Kwitnie od czerwca do lipca, a jej kwiaty – o barwie różowej lub purpurowej – zebrane są w długie do 20 cm długości, wiechowate kwiatostany. Osiąga do 1,5 m wysokości.

Jednym z najłatwiejszych w utrzymaniu, najmniej wymagających krzewów, jest tawuła Billarda (Spiraea billardii). Ze względu na liczne odrosty, może tworzyć zarośla. Kwitnie od czerwca do lipca. Stożkowate kwiatostany, o długości do 20 cm, są osadzone na szczytach pędów kwiatostanowych. Jej kwiaty mają barwę różową bądź purpurową. Liście są owalne i ząbkowane na brzegach. Osiąga 1-2 m wysokości.

Tawuła Thunberga (Spiraea thunbergii) to wolno rosnący krzew, który dorasta do 1 m wysokości. Zakwita w kwietniu, jeszcze przed rozwinięciem liści. Kwiaty są białe i gęste. Liście przybierają lancetowaty (podłużny i spiczasty) kształt.

Tawuły ogrodowe to nietypowe krzewy, mało wymagające pod względem stanowiska. Dlatego przedstawiciele Spiraea można uprawiać w każdych warunkach. Odnajdą się zarówno w miejscach słonecznych, lekko zacienionych, jak i w półcieniu i pełnym zacienieniu. Najlepsze będą jednak te pierwsze – stanowiska słoneczne. Tawuły preferują je, podobnie jak większość gatunków obficie kwitnących. Wówczas wytwarzają okazałe kwiatostany. W lekkim zacienieniu kwitną nadal spektakularnie, lecz na kwiaty trzeba trochę dłużej poczekać. W pełnym zacienieniu roślina zachowana dekoracyjny wygląd, ale niedosyt słońca przełoży się na słabsze kwitnienie i wolniejsze tempo wzrostu.

Niektóre gatunki, np. tawuła wczesna czy tawuła Thunberga, są bardziej wrażliwe na mróz od pozostałych krzewów. Z tej przyczyny warto wybierać im miejsce zaciszne, osłonięte od wiatru.

Kiedy najlepiej sadzić tawuły w ogrodzie? Optymalny termin to jesień lub wiosna. Kwiecień i maj są najbardziej odpowiednie dla gatunków wrażliwszych na mróz. Krzewy z uformowaną bryłą korzeniową możesz sadzić prawie przez cały sezon. Pamiętaj jednak, że zabieg wykonywany latem wiąże się z koniecznością częstego nawadniania, a aklimatyzacja roślin trwa dłużej.

Tawuły sadź 2-3 cm głębiej niż rosły w donicy. Głębokość i szerokość dołków powinny być idealnie dopasowane do wielkości bryły korzeniowej. Nie ma potrzeby użyźniania dna np. kompostem czy żyznym podłożem.

Ciężko określić najlepszą rozstawę sadzenia dla tawuł, gdyż zależy ona od pokroju i siły wzrostu konkretnego gatunku i odmiany. Wysokie krzewy, które przekraczają 1,5 m wysokości, często sadzi się co ok. 70-80 cm. Niskie odmiany i gatunki możesz sadzić gęściej, np. co 50-70 cm. Popularną tawułę japońską umieszcza się w gruncie co 60-80 cm.

Tawuła japońska, podobnie jak pozostałe gatunki, preferuje gleby żyzne, przepuszczalne i umiarkowanie wilgotne. Najbardziej optymalny odczyn dla całej grupy oscyluje w granicach od obojętnego do lekko kwaśnego. Tawuły mają duże zdolności przystosowawcze i tolerują słabsze typy podłoża – również zasolone. Nie należy sadzić ich jedynie na glebach piaszczystych i podmokłych. W zasadzie – poza oczyszczeniem stanowiska uprawy – nie musisz wykonywać dodatkowych zabiegów przed sadzeniem.

Do uprawy tawuły w pojemniku możesz użyć uniwersalnej ziemi dla roślin pokojowych wymieszanej z piachem np. w proporcji 2-3:1. Na dnie pojemnika usyp kilkucentymetrową warstwę drenażu w formie: żwiru, keramzytu, perlitu lub pokruszonej cegły rozbiórkowej.

Tawuła w ogrodzie nie wymaga wielu zabiegów pielęgnacyjnych. Dotyczy to także podlewania. W okresie bezdeszczowej pogody regularnie nawadniaj sadzonki. Starsze krzewy podlewaj jedynie w czasie długotrwałych susz i upałów.

Rośliny nawadniaj w taki sposób, by unikać moczenia nadziemnych części. Przydatne będą konewka lub wąż ogrodowy, które umożliwiają podlewanie bezpośrednio przy podstawie głównego pędu. Aby ograniczyć wyparowywanie wody z gleby, zabieg wykonuj rano lub wieczorem. Ponadto zastosuj ściółkę, która przy okazji zmniejsza zachwaszczenie.

Większość gatunków tawuł jest w pełni mrozoodporna, dlatego nie ma potrzeby wykonywania zabiegów ochronnych przed nadejściem zimy. Wyjątkiem są tawuła wczesna i tawuła Thunberga, które warto ściółkować. Dla większego bezpieczeństwa, możesz dodatkowo chronić nadziemną część rośliny np. tworząc osłonę z białej włókniny.

Nawet jeśli tawuły rosną w przeciętnych ogrodowych glebach, możesz zrezygnować z ich regularnego nawożenia. Na podłożu piaszczystym, w roku poprzedzającym sadzenie, warto zastosować obornik. Z kolei w czasie wzrostu roślin – kompost jako ściółkę.

Jednym ze sposobów nawożenia, podlewania, a jednocześnie walki ze szkodnikami glebowymi, jest używanie gnojówek np. z pokrzywy czy skrzypu. Jeśli krzewy mają zbyt sucho, wykorzystaj gnojówkę w rozcieńczeniu z wodą np. 1:5. Preparat z pokrzywy zawiera głównie azot, zaś ze skrzypu jest dobrym źródłem krzemionki wpływającej na poprawę odporności.

Gatunki o mniej sztywnych pędach możesz rozmnażać przez odrosty pędowe. W tym celu najniżej położone gałęzie przyciśnij do ziemi, przysyp ziemią, a następnie ułóż na niej ciężkie kamienie. Dzięki temu nie wrócą do naturalnej pozycji. Zadbaj, by miejsce kontaktu z ziemią całkowicie nie przysychało. W kolejnym roku ukorzenione pędy możesz oddzielić sekatorem od krzewu i posadzić w nowym miejscu.

Tawuły można rozmnażać też przez sadzonki pędowe, które pobiera się latem. Pędy przytnij na ok. 15-30 cm długości. Podstawę umieść w ukorzeniaczu. W tym celu pędy wciśnij w podłoże – mieszaninę torfu i piachu. Ukorzenianie najlepiej przeprowadzić w pojemniku, który w sezonie najlepiej ustawić w miejscu półcienistym – optymalnie w osłoniętym tunelu foliowym. Przed zimą natomiast przenieś je do chłodnego pomieszczenia. Przez cały okres dbaj, aby podłoże było umiarkowanie wilgotne. Do ogrodu samodzielnie rozmnożone tawuły wysadzaj w kolejnym roku.

Część sadzonek, pomimo dobrych warunków, nie przyjmuje się. Trzeba to wziąć pod uwagę. Bardziej efektywny jest zakup dobrze ukorzenionych krzewów.

Tawuły są mało podatne na choroby, głównym problemem jest nadmiernie wilgotne stanowisko. Może wtedy dochodzić do zgnilizn korzeni, żółknięcia i więdnięcia liści, a z czasem zamierania krzewów. W takim przypadku rozwiązanie jest jedno – trzeba przesadzić roślinę w bardziej odpowiednie miejsce.

Nadmiernie wilgotne warunki zwiększają ryzyko wystąpienia chorób grzybowych np. szarej pleśni. Objawem schorzenia jest mysi, gruby nalot, pojawiający się najintensywniej na liściach, a rzadziej na pędach i kwiatach. Choroba prowadzi do obniżenia walorów dekoracyjnych, zahamowania wzrostu, rzadziej do zamierania.

Wśród innych schorzeń, tawuły dotyka czasem plamistość liści. Jej symptomy – zgodnie z nazwą – to drobne plamy, które występują w różnym natężeniu na blaszkach liściowych. Często mają ciemną barwę – brązową lub brunatną. Silna infekcja może prowadzić do brązowienia i zamierania liści, rzadziej do braku kwitnienia. Z kolei biały nalot na górnej stronie blaszek liściowych oraz pąkach kwiatowych, to symptom mączniaka prawdziwego.

Wszystkie powyższe choroby zwalczaj, stosując fungicydy. Dobrym rozwiązaniem, poprawiającym odporność roślin, jest stosowanie szczepionek mikoryzowych bądź aplikacja pożytecznych mikroorganizmów. Z reguły jednak takie działania wykonuje się w uprawie bardziej wymagających i wrażliwych grup zieleni.

Szkodnikiem typowym dla tej grupy krzewów jest wzdymacz tawułowy, należący do szpecieli. Towarzyszą mu pomarszczone, nienaturalnie wyglądające liście, które szybko brązowieją. Szkodnik – występujący najczęściej na tawule japońskiej – może doprowadzić do osłabienia lub braku kwitnienia.

Powszechnym ogrodowym szkodnikiem, który pojawia się na tawułach, jest mszyca. Małe owady żerują na liściach, doprowadzając do występowania plam, a później deformacji. Powodują też zamieranie młodych pędów. Wydzielają charakterystyczną lepką spadź, która jest pożywką dla grzybów sadzakowych. Kleiste miejsca z czasem pokrywają się brązowym nalotem.

Krzewy tawuł atakują również przędziorki. Można je rozpoznać po delikatnych pajęczynkach oraz mozaikowych przebarwieniach na liściach, które z czasem zwijają się i opadają.

Wszystkie szkodniki zwalcza się przy użyciu insektycydów. Aby zapobiegać atakom szkodników, w ogrodzie warto stworzyć warunki sprzyjające ich naturalnym wrogom np. biedronkom i złotookom.

Krzewy tawuły możesz przeznaczyć na szpalery i wewnętrzne żywopłoty np. dzielące poszczególne partie ogrodu. W ten sposób m.in. oddzielisz ogród rekreacyjny od części gospodarczej. Niższe tawuły nieprzekraczające 1 m wysokości doskonale sprawdzą się posadzone wzdłuż trawnika lub chodnika. Warto komponować gatunki różniące się terminem kwitnienia. Niskie tawuły nadają się na rabaty. Dobrze współgrają z bylinami i trawami ozdobnymi. Ze względu na małe wymagania glebowe i odporność na suszę, tawuły skutecznie wzbogacają ogrody skalne. Są też uprawiane jako dekoracja balkonów i tarasów.

Tawuły dobrze znoszą zanieczyszczenia powietrza, dlatego są to rośliny polecane do ogrodów miejskich i terenów uprzemysłowionych. Znajdują zastosowanie m.in. w zieleni miejskiej. Tawuła Billarda jest często sadzona w zadrzewieniach rekultywacyjnych, czyli na obszarach zniszczonych przez człowieka. Ma tendencję do tworzenia odrostów korzeniowych, dlatego na mniejszej powierzchni możesz wykorzystać ją jako wysoką roślinę okrywową.

Krzewy tawuły dobrze reagują na cięcie, co sprzyja lepszemu krzewieniu. Gatunki kwitnące wiosną przycinaj po kwitnieniu, zaś kwitnące latem – wczesną wiosną.

Tawuły japońskie przycina się na wysokości 15-30 cm, skracając wszystkie pędy. U większości gatunków np. tawuły wczesnej, pędy możesz skrócić zazwyczaj na ok. 1/3 długości. Mniej intensywnie należy ciąć odmiany karłowate. Przed rozpoczęciem cięcia, sprawdź technikę dotyczącą konkretnego gatunku.

Dobra rada: na bieżąco usuwaj przekwitające kwiatostany. To wydłuży termin kwitnienia.