Bluszcz

• Sok z bluszczu może powodować reakcje alergiczne skóry. Zabiegi takie jak rozmnażanie czy przycinanie warto na wszelki wypadek wykonywać w rękawicach ochronnych (np. lateksowych).

• Bluszcz pospolity występuje na Ziemi od milionów lat. Jest reliktem trzeciorzędowym.

• Roślina uchodzi za symbol wierności i trwałości życia.

• Bluszcz często jest składnikiem kosmetyków. Zawiera substancje, które zmiękczają skórę i ułatwiają wnikanie innych związków.

• Pnącze jest dobrym filtrem powietrza. Usuwa m.in. szkodliwe formaldehydy.

Bluszcz (Hedera) to rodzaj obejmujący kilkanaście gatunków, występujących w różnych częściach świata. Rośliny są przedstawicielami rodziny araliowatych (Araliaceae). W uprawie pokojowej spotyka się głównie bluszcz pospolity (Hedera helix). Pnącze występuje naturalnie w Europie oraz Azji. Spotyka się je także w polskich lasach, zadrzewieniach i w ogrodach. Nie oznacza to jednak, że wszystkie bluszcze doniczkowe można sadzić w ogrodzie.

Wiele odmian, w odróżnieniu od gatunku typowego, jest wrażliwych na mróz. Roślina wytwarza długie pędy, często osiągające kilka metrów długości. Liście są klapowane, ciemnozielone. Dokładny kształt i wybarwienie zależy od odmiany i warunków świetlnych. Bluszcz rośnie szybko, roczne przyrosty wynoszą nawet 30-50 cm. W mieszkaniu z reguły nie kwitnie (kwitnienie to zjawisko bardzo rzadkie). Roślina jest trująca, ale jednocześnie lecznicza. Wykorzystuje się ją do produkcji leków, jednak nie wolno jej samodzielnie stosować jako środka leczniczego. Ustawiona w łatwo dostępnym miejscu, może być niebezpieczna dla małych dzieci i czworonogów (jeśli dojdzie do spożycia w większej ilości–kilku lub kilkunastu liści). Najbardziej trujące są owoce (na nie powinny uważać osoby uprawiające bluszcz w ogrodzie).

Rośliny powszechnie używa się do dekorowania wnętrz; czasem sadzi się ją w miniogrodach w słojach. Coraz częściej spotyka się bluszcz himalajski (Hedera nepalensis), który ma atrakcyjne, mocno powcinane liście. Gatunek tworzy pędy o długości około 30 cm.

Bluszcz uchodzi za roślinę cieniolubną. Takie warunki rzeczywiście mu służą. Może być z powodzeniem uprawiany w ciemniejszych pokojach (z oknami wychodzącymi na północ), łazienkach (oczywiście z oknem) i ogólnie w kątach pomieszczeń, do których nie docierają promienie słońca. Wówczas wzrost jest jednak spowolniony, a roślina wytwarza nieco mniejsze, słabiej wybarwione liście. Nie jest tak bujna, jak byłaby w miejscach o dużej ilości światła rozproszonego. Pod tym względem bardziej wymagające są odmiany, które mają jaśniejsze liście (np. kremowe lub jasnozielone). Takie rośliny warto ustawiać bliżej okna.

Bluszcz dobrze i szybko rośnie na parapetach okien północnych. Nie znosi bezpośredniego nasłonecznienia. Jeśli latem ustawisz go na parapecie okna południowego lub zachodniego – obumrze. Po pierwsze dlatego, że poparzą go promienie słońca, a po drugie z powodu szybko wysychającego podłoża.

Bluszcz można uprawiać w donicach pojedynczo lub w kompozycjach. Czasem sadzi się go z dużymi roślinami o nagim pniu (np. jukkami czy palmami). Wykorzystuje się go do oplatania pni (podobne funkcje pełni w ogrodzie) oraz dekorowania podstawy. Nadaje się do łączenia w podwieszanych pojemnikach z innymi gatunkami pnącymi, np. fikusem pnącym, cissusami i trzykrotką.

Bluszcz należy do roślin, które są uprawiane w ogrodach wertykalnych oraz miniogrodach w szkle (musi być wtedy regularnie przycinany). Można prowadzić go na palikach lub kratownicach, a donicę ustawić np. na podłodze czy komodzie. Bluszcz toleruje duży zakres temperatur pokojowych. Zimą woli chłód (15-16°C), ale trzeba uważać podczas wietrzenia pomieszczeń (w czasie mrozów), żeby nie przemarzł. Odmiany pokojowe, w przeciwieństwie do ogrodowych, często są wrażliwe na zimno (niskie temperatury dodatnie). Roślinę z ogrodu można rozmnożyć i posadzić w domu, ale próba postąpienia na odwrót najczęściej zakończy się niepowodzeniem.

Wbrew pozorom, podlewanie to najbardziej wymagająca czynność w uprawie bluszczu. Roślina nie toleruje nawet krótkotrwałego przesuszenia. Jeśli ziemia jest sucha „na wiór”, bluszcz od razu zaczyna schnąć, brązowieć i gubić liście (począwszy od najstarszych). Jeśli nie podejmiesz kroków zaradczych, przestaje mieć atrakcyjny, estetyczny wygląd. Zwykle należy wtedy wymienić sadzonkę na nową, ewentualnie można mocno przyciąć jej pędy (stopniowo – trzeba pozostawić część pędów z liśćmi dla lepszej asymilacji). Podłoże powinno być stale umiarkowanie wilgotne.

Roślinę podlewaj 1-3 razy w tygodniu (w zależności od pory roku i stanowiska). Jak rozpoznać, kiedy jest na to właściwa pora? Sprawdź palcem wierzchnią warstwę podłoża. Jeśli jest sucha lub prawie sucha, to znak, że roślinę można podlać. Rób to na tyle obficie, by cienka warstwa wody znalazła się na podstawce (opróżnij ją po kilku minutach). Woda nie może zalegać, gdyż w takim przypadku szybko dochodzi do żółknięcia i opadania liści. Bluszcze są bardzo kapryśne – szybko reagują na zbyt małą lub zbyt dużą ilość wody. Ta powinna być odstana lub przegotowana (o temperaturze pokojowej).

Bluszcz pospolity lubi wilgotne warunki, nie znosi natomiast suchego powietrza. Potęguje ono straty spowodowane niedoborem wody w podłożu. Ponadto może dochodzić do brązowienia i zasychania końcówek liści. Wilgotność powietrza powinna przekraczać 50%. Roślinę regularnie zraszaj, np. dwa razy w tygodniu (zwłaszcza zimą). To poprawia mikroklimat w jej otoczeniu i tym samym – kondycję bluszczu. Możesz też korzystać z nawilżacza powietrza.

Bluszcze lubią podłoża żyzne, lekko kwaśne, zasobne w składniki pokarmowe, a jednocześnie przepuszczalne. Często rosną w uniwersalnej ziemi dla roślin pokojowych, ale z dodatkiem keramzytu. Sadząc roślinę, do podłoża możesz dodać także trochę igieł, np. z jodły lub świerku. To dodatek, który wpływa na utrzymanie kwaśnego odczynu gleby. Jednocześnie można obsypać igłami wierzchnią warstwę podłoża – ograniczy to wysychanie. Nie ma przeciwwskazań, aby ściółkować nie tylko rośliny ogrodowe, ale także część pokojowych. Znaleźć możesz także specjalistyczne podłoże dla bluszczu.

Na dnie ułóż warstwę drenażu (2-4 cm), która chroni korzenie przed gniciem wskutek zbyt obfitego podlewania. Do podłoża możesz dodać hydrożel. To swoisty magazyn wody, który wchłania jej nadmiar i później systematycznie go uwalnia, zapobiegając przesuszeniu bryły korzeniowej.

• 'Anne Marie' (Hedera helix 'Anne Marie') – odmiana o zielono-szarych liściach, z kremowymi obrzeżami.

• Natasja (Hedera helix 'Natasja') – odmiana o ciemnozielonych, prostych, mniej powcinanych liściach.

• 'Mint Kolibri' (Hedera helix 'Mint Kolibri') – wielobarwna odmiana. Trójklapowe liście pokryte są kremowymi przebarwieniami.

Używaj nawozu do bluszczu średnio co 2 tygodnie, od wiosny do jesieni. Najlepiej wybierać nawozy wieloskładnikowe. Dobre są także nawozy organiczne – humusowe – które nie tylko zawierają wiele składników pokarmowych, ale też pozwalają utrzymać prawidłowe parametry podłoża. Cennym pierwiastkiem dla bluszczu jest potas, który pozytywnie wpływa na krzewienie (atrakcyjniejszy pokrój) i odporność na suszę. Ponadto z powodzeniem możesz używać pałeczek nawozowych lub tabletek nawozowo-owadobójczych.

Roślinę przesadzaj wiosną; młode sadzonki co 1-2 lata, starsze raz na kilka lat. Donice zmienia się z reguły 3-4 razy w ciągu życia rośliny. Bluszcz nie tworzy rozbudowanego systemu korzeniowego, a zatem nie wymaga dużych pojemników. Roślinę trzeba przesadzić wówczas, gdy korzenie przerastają przez otwór w donicy.

Bluszcz można sadzić w donicach lub w skrzyniach z automatycznym systemem nawadniania. Takie produkty są droższe od tradycyjnych, ale rozwiązują problem niesystematycznego podlewania.

Bluszcze można łatwo rozmnożyć, przez ukorzenianie sadzonek pędowych. Wystarczy przyciąć pęd, który ma 3-4 liście. Nie musisz trzymać sadzonek w wodzie, możesz od razu umieścić je w donicy z ziemią. Należy tylko zadbać, aby miejsce było widne, a podłoże – stale umiarkowanie wilgotne. Aby zwiększyć wilgotność substratu, przykryj sadzonki przezroczystymi osłonkami, np. z butelek PET. Zdejmuj okrycia co kilka dni (np. na kilka minut), żeby zapewnić cyrkulację powietrza. Dzięki temu bluszcze szybko się przyjmą.

Największym problemem w kontekście uprawy bluszczu jest nadmiar lub brak wody. Nie można go także intensywnie odżywiać nawozami o dużej zawartości azotu. To powoduje zasolenie podłoża, a sama roślina staje się podatniejsza na mszyce.

Niedobór wody i suche powietrze sprzyjają z kolei przędziorkom. Ich pojawieniu się towarzyszą delikatne pajęczynki. Często żerują na spodniej stronie liści. Powodują powstawanie drobnych plam i deformacji. Zwalcza się je preparatami roztoczobójczymi.

Roślinę mogą zaatakować też tarczniki. Większość szkodników zwalcza się za pomocą środków ochrony roślin. Tarczniki natomiast usuwa się ręcznie, gdyż są chronione przez chitynowe tarczki. Powodują podobne objawy, ale jednocześnie częściej można je spotkać na pędach.

Roślina jest podatna na nieinwazyjne choroby fizjologiczne (usychanie, żółknięcie na skutek niewłaściwego podlewania), ale dość odporna na choroby grzybowe. Nie można jednak całkowicie wykluczyć wystąpienia patogenów, np. powodujących plamistość liści. W takim wypadku stosuj fungicydy.