Cis pospolity

Cis pospolity (Taxus baccata) to wieczniezielony duży krzew lub drzewo z rodziny cisowatych. W naturze cisy pospolite spotkać można w niemal całej Europie, a także w Azji (Iran, Kaukaz) i w Afryce Północnej (Algieria). Warto wiedzieć, że cis pospolity jest w Polsce objęty ochroną. Rośnie głównie w północnej i zachodniej części naszego kraju. Warto wybrać się do największego rezerwatu cisów w Polsce, który położony jest w Borach Tucholskich. Rośnie tam kilka tysięcy drzew.

Cisy rosną najwolniej ze wszystkich roślin iglastych: roczne przyrosty młodych egzemplarzy to zaledwie 3-4 cm. Starsze rośliny rosną zdecydowanie szybciej – pędy niektórych odmian wydłużają się nawet o około 10-15 cm rocznie. Cisy to drzewa długowieczne, mogą rosnąć nawet tysiąc lat lub dłużej.

Cis pospolity to drzewo iglaste, które nie posiada żywicy i w związku z tym jego igły i drewno nie pachną. Roślina ta początkowo ma pokrój stożkowaty, z czasem jednak korona staje się bardziej zaokrąglona. Cisy należą do roślin dwupiennych (czyli kwiaty męskie i żeńskie zawiązują się na różnych egzemplarzach). Kwiaty są niepozorne i zawiązują się wczesną wiosną. Cisy najpiękniej wyglądają jesienią i zimą, kiedy ich ozdobą są czerwone osnówki, które skrywają wewnątrz nasiona. Nasionka są małe, jajowate, brązowe lub oliwkowe i są przysmakiem ptaków, które przyczyniają się do rozsiewania cisów (szczególnie kowalik).

Trzeba wiedzieć, że wszystkie części cisa – oprócz jadalnej osnówki – są silnie trujące, ponieważ zawierają trujący alkaloid taksynę (taksol). Co ciekawe, taksyna jest zupełnie nieszkodliwa dla przeżuwaczy np. saren czy jeleni, które żywią się młodymi drzewkami. Jadalne osnówki mają słodko-mdły smak i są lepkie.

Cisy doskonale znoszą zanieczyszczenia powietrza, dlatego idealnie nadają się do posadzenia w warunkach miejskich. Rośliny te preferują miejsca cieniste lub półcieniste (są to rośliny najbardziej cienioznośne ze wszystkich roślin iglastych). Musimy im też zapewnić dużą wilgotność powietrza, ponieważ cis to roślina klimatu morskiego: lubi częste opady deszczu, łagodne zimy oraz niezbyt upalne lata. Cisy najlepiej rosną na żyznych, świeżych, próchniczych i wilgotnych glebach, które są zasobne w wapń. Źle za to rosną w podłożu kwaśnym, zbyt suchym lub nadmiernie wilgotnym. Cisy mają bardzo dobrze rozwinięty system korzeniowy, który jest gęsty i dość szeroko rozgałęziony. W związku z tym rośliny te bardzo dobrze znoszą przesadzanie – z dużą bryłą ziemi można przesadzać nawet starsze egzemplarze.

Cisy mają bardzo duże zdolności regeneracyjne i świetnie znoszą cięcie, więc idealnie nadają się na żywopłoty formowane. Można z nich także tworzyć fantazyjne „rzeźby”: bryły geometryczne (np. kule czy stożki) czy figury przypominające kształtem zwierzęta. Regularnie przycinane cisy bardzo ładnie się zagęszczają i rozrastają. Cisy znoszą strzyżenie najlepiej ze wszystkich roślin iglastych i ta ich cecha była znana już w starożytności. W osiemnastowiecznej Francji te krzewy iglaste były bardzo chętnie wykorzystywane do tworzenia żywopłotów, szpalerów i ogrodowych „żywych” rzeźb.

Cisy pospolite mają wiele ciekawych odmian, które warto zaprosić do swojego ogrodu. Odmiany różnią sie między sobą głównie pokrojem oraz barwą i długością igieł. Poniżej przedstawiam kilka najbardziej wartościowych odmian:

Odmiana ‘Elegantissima’

‘Elegantissima’ – to bardzo gęsty i szeroko rozłożysty krzew, którego pędy dekoracyjnie przewieszają się na końcach. Odmiana ta ma bardzo ozdobne igły koloru złotożółtego lub jasnożółtego, które sierpowato wyginają się ku górze. Odmianę tą powinniśmy sadzić na stanowiskach słonecznych, ponieważ w cieni igły tracą swoją żółtawą barwę i stają się zielone. Nasiona tej odmiany dojrzewają dosyć wcześnie (koniec lipca-początek sierpnia) i opadają. Czerwone osnówki wyglądają bardzo ciekawie na tle złotożółtych igieł. Odmiana ta jest stosunkowo odporna na mróz i bardzo dobrze znosi cięcie.

Odmiana ‘Fastigiata’

‘Fastigiata’ (lub ‘Hibernica’) – młode egzemplarze tej odmiany mają wąski, kolumnowy pokrój, starsze krzewy natomiast są wyraźniej szersze. Roślina ta dorasta do około 3-4 m wysokości, przy czym po dziesięciu latach osiąga wysokość około 80-100 cm. Pędy tej odmiany skierowana są ku górze i ściśle do siebie przylegają, a igły mają kolor ciemnej zieleni. Odmiana ta preferuje miejsca o dużej wilgotności powietrza i jest dość wrażliwa na mróz, dlatego powinno się ją sadzić tylko w najcieplejszych rejonach naszego kraju (np. na Pomorzu lub ewentualnie w południowo-zachodniej części Polski). Krzewy te należy sadzić w miejscach zacisznych i osłoniętych, a młode egzemplarze trzeba zabezpieczyć na zimę, ponieważ mogą przemarzać. Odmiana ta idealnie nadaje się na żywopłoty, do posadzenia w grupie z innymi iglakami lub pojedynczo. Może być także wykorzystywana do nasadzeń typu naturalistycznego, a także do posadzenia na rabacie lub na wrzosowisku.

Odmiana ‘Fastigiata Aureomarginata’

‘Fastigiata Aureomarginata’ – odmiana ta pochodzi od odmiany ‘Fastigiata’ i ma bardzo dekoracyjne igły, które ozdobione są oryginalnym, dość szerokim brzegiem barwy złocistożółtej. Igły w czasie lata stopniowo stają się coraz bardziej jasnozielone. Krzew ten rośnie dosyć wolno i po dziesięciu latach osiąga około 80-100 cm wysokości.

Odmiana ‘Fastigiata Robusta’

‘Fastigiata Robusta’ – ta odmiana ma bardzo ciekawy pokrój: wąski i kolumnowy, kształtem przypomina nieco cygaro. Dosyć długie i grube igły są równomiernie ułożone wokół pędów i mają bardzo intensywną, ciemnozieloną barwę. Dziesięcioletnie egzemplarze osiągają około 80-100 cm wysokości.

Odmiana ‘Overeynderi’

‘Overeynderi’ – odmiana ta tworzy gęste krzewy o szeroko kolumnowym pokroju i bardzo regularnym wzroście. Krzew ten może dorastać do około 3-5 m wysokości. Pędy tej odmiany rosną pionowo i mają sztywne wierzchołki. Igły są krótkie, matowe i mają intensywnie ciemnozielony kolor. Krzew idealnie nadaj się na żywopłoty, może także stanowić piękne, ciemnozielone tło dla roślin liściastych i kolorowych kwiatów. Można go też sadzić pojedynczo. Jest to roślina stosunkowo odporna na mróz.

Odmiana ‘Repandens’

‘Repandens’ – ta odmiana idealnie nadaje się jako roślina okrywowa na miejsca zacienione, ponieważ jest cienioznośna i przy wysokości około 0,5 m dosyć szeroko rozrasta się na boki: osiąga wtedy średnicę około 1,5-2 m. Odmiana ta tworzy gęste, niskie i szeroko rozrastające się krzewy o pokładających się, ułożonych horyzontalnie pędach. Pędy pokryte są błyszczącymi, ciemnozielonymi igłami, które wyginają się ku górze. Formy żeńskie nie związują zbyt dużej ilości owoców i nasion.

Odmiana ‘Summergold’

‘Summergold’ – odmiana ta tworzy szerokie i płaskie krzewy, których pędy ukośnie wznoszą się do góry. Roślina ta ma bardzo dekoracyjne igły ozdobione szerokim, żółtym brzegiem, które latem stają się całkowicie żółte. Odmiana ta rośnie bardzo wolno i po 10-15 latach osiąga zaledwie 60-80 cm wysokości oraz dorasta do średnicy około 80-100 cm. Należy ją sadzić na stanowiskach słonecznych, ponieważ tylko tam igły będą intensywnie wybarwione.