Czereśnia

Czereśnia (Prunus avium) to roślina, która należy do rodziny różowatych. Inaczej nazywana jest wiśnią ptasią. Jej środowiskiem naturalnym jest zachodnia część Azji oraz Europa. W stanie dzikim dość powszechnie występuje także w Polsce, głównie w lasach liściastych i mieszanych. Czereśnie należą do często i chętnie uprawianych drzew owocowych. Swą popularność zawdzięczają owocom, które różnią się między sobą wielkością, barwą, terminem dojrzewania (w zależności od odmiany). Czereśnie są dość trudne w uprawie (duża wrażliwość na przymrozki, podatność na choroby), jednak jeśli zapewnimy im odpowiednie warunki do wzrostu i rozwoju, odwdzięczą się obfitym owocowaniem każdego roku.

Czereśnie to drzewa, które mogą dorastać do około 20-25 m wysokości. Drzewa rosnące samotnie mają szeroką koronę o regularnym kształcie i są nieco niższe. Natomiast czereśnie w zwartych nasadzeniach (np. w sadach) tworzą wąską koronę o stożkowatym kształcie. Pień pokryty jest dużymi przetchlinkami. Kora jest dość cienka, błyszcząca, ma barwę czerwonobrązową, a u starych drzew często się łuszczy. Liście czereśni są zielone, z wierzchu gładkie, a od dołu owłosione. Mają kształt eliptyczny lub odwrotnie jajowaty, są podwójnie piłkowane i mogą osiągać do 15 cm długości.

Czereśnie kwitną od kwietnia do maja. Ich białe kwiaty zebrane są po 2-6 na długich szypułkach. Owoce czereśni (w zależności od odmiany) dojrzewają od końca maja do początków sierpnia. Mają postać kulistych pestkowców o błyszczącej skórce i średnicy do 25 mm (około 10 g). Owoce przeważnie mają barwę czerwoną, ale mogą być też żółte i ciemnobordowe (prawie czarne). Czereśnie wchodzą w okres owocowania w około 2-5 roku uprawy. Ich owoce są przysmakiem ptaków – szczególnie lubią je gawrony, kawki, kwiczoły, szpaki.

Czereśnie preferują stanowiska ciepłe i słoneczne, osłonięte przed silnymi, mroźnymi wiatrami. Rośliny te wytrzymują mrozy do minus 25 stopni, jednak ich kwiaty często są narażone na wiosenne przymrozki. Drzewa te rosną dość silnie, więc potrzebują w ogrodzie sporo miejsca. Do mniejszych ogrodów poleca się odmiany o słabszej sile wzrostu lub szczepione na pniu na podkładkach karłowych.

Czereśnie wymagają gleb żyznych, zasobnych w składniki pokarmowe, przewiewnych, o odczynie zasadowym (pH 6,8-7,0). Zbyt kwaśną glebę należy odkwasić poprzez dodanie węglanu wapnia. Nie służy im podłoże suche, piaszczyste, jałowe, ani też zbite, podmokłe, zalewowe. Odmiany szczepione na pniu mają płytszy system korzeniowy, więc wymagają podlewania.

Czereśnie sadzimy na jesieni lub wczesną wiosną (przed fazą nabrzmiewania pąków). W zależności od siły wzrostu i charakteru uprawy (zwarta np. w sadzie czy jako pojedyncze drzewo) musimy im zapewnić odpowiednio dużo miejsca. Przed sadzeniem podłoże warto wzbogacić dobrze rozłożonym obornikiem lub nawozami zielonymi. Czereśnie mają duże zapotrzebowanie na składniki odżywcze w glebie i wymagają regularnego nawożenia. Młode drzewa nawozimy nawozami azotowymi i zasobnymi w magnez. W kolejnych latach uprawy warto stosować mineralne wieloskładnikowe nawozy dla drzew owocowych. Dostarczą czereśni wszystkich niezbędnych pierwiastków – azotu, potasu, magnezu, fosforu, wapnia.

Czereśnie nie wymagają silniejszego cięcia, ponieważ przeważnie tworzą luźne i kształtne korony. Drzewa te rosną silnie i są wysokie, co może utrudniać zbiór owoców, stąd potrzeba przycinania wierzchołków konarów. Czereśnie nie tolerują zbyt dobrze cięcia i szczególnie wiosną są bardziej podatne na raka bakteryjnego. Optymalnym terminem przycinania czereśni jest lato, po zbiorze owoców. Przy cięciu i formowaniu czereśni należy pamiętać o wycinaniu gałęzi chorych (rak bakteryjny, wyciek żywicy). Świeżo posadzone drzewa przycinamy do wysokości 80-100 cm, skracamy też pędy boczne. Przez pierwsze lata należy uformować koronę: przycinać pędy boczne i przyginać konary.

Czereśnie w okres owocowania wchodzą w 2-5 roku od posadzenia, z każdym kolejnym rokiem owocują bardziej obficie. Owoce należy zrywać dopiero wtedy, kiedy są w pełni wybarwione. Owoce w trakcie długotrwałych opadów deszczu pękają i zaczynają pleśnieć i gnić. Jeśli mamy w ogrodzie niewiele niezbyt dużych drzew, można nad nimi rozstawić zadaszenie z folii. Jeśli spodziewamy się silnych i długo trwających deszczy, owoce można też zebrać wcześniej, zanim w pełni dojrzeją. Mniej podatne na wilgoć są owoce dobrze odżywionych drzew, dlatego warto czereśnie regularnie nawozić nawozami zawierającymi dużo wapnia.

Owoce czereśni są przysmakiem ptaków, które potrafią poczynić straszne szkody. W celu ochrony czereśni przed ptakami, można drzewa zabezpieczyć siatką. Można także stosować sygnały dźwiękowe, które odstraszają ptaki.

Czereśnie – szczególnie młode drzewka – wymagają podlewania. Ziemię wokół nich warto wyściółkować, co ograniczy parowanie wody z gleby, zapobiegnie też nadmiernemu rozrastaniu się chwastów.

W ogrodzie warto posadzić kilka odmian czereśni, które będą różnić się między sobą barwą owoców i terminem dojrzewania (dzielimy je na wczesne, średnio wczesne i późne). Czereśnie to drzewa obcopylne, do zapylenia potrzebują pyłku innej (często konkretnej) odmiany. Należy o tym pamiętać przy wybieraniu drzewek do nasadzeń.

Odmiany wczesne (do III tygodnia czerwca)

'Burlat' – odmiana francuska o silnym wzroście, owocuje regularnie wydając smaczne owoce, które dobrze znoszą transport. Odporna na raka bakteryjnego i mróz. Owoce pękają po silnych deszczach. Zapylacz: 'Hedelfińska'.

'Karesova' – odmiana czeska o słabym wzroście, idealna do sadów. Owoce smaczne o ścisłym miąższu. Zapylacz: 'Vega'.

'Rivan' – odmiana szwedzka o słabym wzroście, wytrzymała na wiosenne przymrozki. Jedna z najwcześniejszych odmian. Owoce ciemnoczerwone średniej wielkości. Zapylacz: 'Burlat'.

'Vega' – kanadyjska odmiana o silnym wzroście. Wytrzymała na mróz, nieodporna na moniliozę. Owoce jasne z czerwonym rumieńcem, jędrne. Zapylacz: 'Hedelfińska', 'Karesova'.

Odmiany średnio wczesne (koniec czerwca – połowa lipca)

'Hedelfińska' – odmiana niemiecka o dużej sile wzrostu. Ma duże, bardzo smaczne owoce o ciemnoczerwonej barwie. Odmiana podatna na raka bakteryjnego i średnio odporna na mróz. Zapylacz: 'Sam'.

'Lapins' – odmiana kanadyjska o silnym wzroście. Dość odporna na choroby i mróz. Owoce duże, ciemnoczerwone, smaczne. Odmiana samopylna.

'Sam' – odmiana kanadyjska o umiarkowanej sile wzrostu. Odporna na choroby i mróz, dobrze znosi długotrwałe opady deszczu. Owoce duże, są bordowe i mają lśniącą skórkę. Zapylacz: 'Van'.

Odmiany późne (koniec lipca)

'Büttnera Czerwona Późna' – odmiana silnie rosnąca i bardzo plenna. Owoce ma duże i bardzo duże, barwy żółtej z rumieńcem. Odmiana odporna na mróz i choroby, ale wrażliwa na deszcze. Zapylacz: ' Büttnera Czerwona'.

'Kordia'– odmiana czeska o średniej sile wzrostu. Odporna na choroby, ale dość wrażliwa na mróz. Zapylacze: 'Hedelfińska', 'Sam'.

'Regina'– odmiana niemiecka o średnio silnym wzroście. Owoce są duże i mają sercowaty kształt. Dobrze znoszą opady deszczu i transport. Jedna z bardziej polecanych odmian.

Co zawiera czereśnia - ile ma kalorii i jakie witaminy?

Czereśnie składają się w 80% z wody, jednak są bogate w składniki mineralne. Mają dużo potasu (202 mg), β-karotenu ( 69 µg), witaminy A (12 µg) oraz największą spośród owoców uprawianych w Polsce zawartość kwasu asparaginowego (612 mg).

Kiedy i jak sadzić czereśnie?

Sadzonki czereśni z odkrytymi korzeniami można sadzić jesienią (od września do połowy listopada), gdy temperatura gleby utrzymuje się powyżej 4°C lub wiosną (w marcu bądź w kwietniu). Natomiast sadzonki w pojemnikach można wysadzać przez cały okres wegetacyjny czereśni.

Dlaczego czereśnia nie owocuje?

Czereśnie są drzewami obcopylnymi. Jeśli ich kwiaty nie zostaną zapylone pyłkiem innej odmiany, będą owocować bardzo słabo albo wcale. Należy więc posadzić obok siebie co najmniej dwa drzewa, dbając o to, aby okres kwitnienia zapylacza był zbliżony do odmiany zapylanej.

Jak i kiedy przycinać czereśnię?

Młode czereśnie najlepiej przycinać na wiosnę, przy słonecznej pogodzie. W przypadku starszych drzew, cięcia należy przeprowadzać po owocowaniu, czyli w pierwszej połowie sierpnia.

Jak pielęgnować czereśnię?

O czereśnie należy zadbać jeszcze przed ich posadzeniem, wzbogacając podłoże nawozami zielonymi lub obornikiem. Kiedy młode drzewa już rosną, wymagają regularnego nawadniania, a ziemia wokół nich powinna być często odchwaszczana i spulchniana. Do ochrony starszych czereśni można stosować opryski herbicydowe. Oprócz tego każde drzewo trzeba co jakiś czas przycinać, a ewentualne choroby zwalczać preparatami chemicznymi.

Czy czereśnia nadaje się do wędzenia?

Jak najbardziej, jednak nie owoce, a drewno czereśni, stosowane najczęściej w postaci specjalnych, gotowych zrębków, które podnoszą walory smakowe i zapachowe wędzonych mięs.