Dalie

Dalia (Dahlia) to roślina bulwiasta, która należy do rodziny astrowatych (Asteraceae). Do Europy została sprowadzona pod koniec XVIII wieku z Ameryki Środkowej. W naturze spotkać ją można w Meksyku, a także w Gwatemali, Hondurasie, Nikaragui, Salwadorze i na Kostaryce. Dalie podobno zostały odkryte przez indiańskie ludy Tolteków i Azteków. Te niezwykle ozdobne rośliny swą nazwę botaniczną – Dahlia – wzięły od nazwiska szwedzkiego naukowca – Andreasa Dahla, który zajmował się botaniką i ekologią. Dalia często nazywana jest także georginią, jednak nie jest to nazwa właściwa.

Obecnie znanych jest około 35 gatunków dalii. Rośliny te bardzo łatwo ze sobą krzyżować, więc wciąż powstają nowe odmiany. Można wśród nich spotkać odmiany karłowe (około 20 cm wysokości), jak i odmiany osiągające nawet 2 m wysokości. Dalie dzielimy również ze względu na kształt kwiatów: 3 podstawowe grupy to dalie pomponowe, kaktusowe i dekoracyjne. Można jednak wyróżnić także dalie anemonowe, kołnierzykowe, kuliste i wiele innych. Rośliny te mają kwiaty w niemal wszystkich kolorach, oprócz niebieskiego. Jednak ogrodnicy od lat pracują nad wyhodowaniem odmiany, której kwiaty miałyby barwę błękitną. Jak na razie dalie mogą kwitnąć na biało, żółto, pomarańczowo, czerwono, różowo, fioletowo – w bardzo wielu odcieniach. Mogą mieć także kwiaty dwubarwne lub wielobarwne.

Dalie nie są trudne w uprawie, jednak aby dobrze rosły i pięknie kwitły, trzeba przestrzegać kilku zasad. Rośliny te preferują stanowiska słoneczne, ale poradzą sobie także w półcieniu. Należy je sadzić w miejscu osłoniętym od wiatru, bo mają kruche łodygi, które silny wiatr mógłby połamać (dotyczy to głównie odmian wysokich). Dalie lubią gleby żyzne i przepuszczalne, a także dostatecznie wilgotne. Należy pamiętać, że w czasie suszy należy je obficie podlewać. W okresie kwitnienia trzeba je także nawozić, ale nie wolno przesadzać z nawozami azotowymi, które powodują silne rozrastanie się roślin, jednak osłabiają kwitnienie. Przed posadzeniem dalii warto dodać nieco kompostu do dołka. Dalie są bardzo wrażliwe na mróz, dlatego do gruntu można je wysadzać dopiero w drugiej połowie maja, kiedy minie groźba przygruntowych przymrozków. Jesienią, po pierwszych przymrozkach liście dalii przycinamy, a karpy wykopujemy, osuszamy i przechowujemy w suchym i przewiewnym pomieszczeniu w temperaturze około 4-10 °C. Najlepiej karpy dalii umieścić w skrzynkach wypełnionych torfem. Warto także zastosowywać środek grzybobójczy, które ochroni bulwy przed chorobami grzybowymi. Bulwy należy co jakiś czas przeglądać i usuwać te, które zaatakowane zostaną przez choroby lub szkodniki. Objawy, które powinny nas zaniepokoić, to np. gnicie bądź pojawienie się plam i przebarwień.

Dalie rozmnaża się głównie przez podział kłączy, choć można je także rozmnażać z sadzonek lub z nasion. Nasiona wysiewa się na przełomie lutego i marca. Następnie należy je przepikować (po 2-3 tygodniach od posadzenia). Sadzonki wyhodowane z nasion wysadzamy do gruntu po wiosennych przymrozkach (przeważnie w drugiej połowie maja). Pod koniec maja dalie możemy przyciąć, co pobudzi je do wytwarzania nowych przyrostów i lepszego rozkrzewiania się. Sadzonki z bulw pozyskujemy w lutym-marcu, umieszczamy je w donicy i przenosimy do pomieszczenia, gdzie panuje temperatura około 14-18°C. Warto pamiętać, aby usunąć pierwsze pędy, które są zbyt cienkie i słabe. Dopiero kolejne będą nadawać się do posadzenia. Przed wysadzeniem do gruntu (druga połowa maja) młode rośliny warto zahartować. Od razu po posadzeniu sadzonki obficie podlewamy. Najprostszym sposobem rozmnażania dalii jest podział bulw. Karpy dzielimy przed wysadzeniem do gruntu. Każda nowa bulwa powinna mieć co najmniej jeden dobrze wykształcony pąk. Karpy umieszczamy około 5 cm pod powierzchnią gruntu i obficie podlewamy. Warto pamiętać, że świeżo posadzone rośliny należy przykryć (np. agrowłókniną), jeśli zapowiadane będą późnowiosenne przymrozki.

Glebę wokół roślin warto wyściółkować, co zapobiegnie nadmiernemu wysychaniu podłoża, a także rozrastaniu się chwastów. Rośliny trzeba obserwować i reagować na wszelkie objawy pojawienia się chorób i szkodników. Profilaktycznie można je opryskiwać odpowiednimi środkami ochrony roślin (szczególnie przeciwko chorobom grzybowym i wirusowym, a także mszycom). Przekwitłe kwiatostany usuwamy. Pobudzi to roślinę do wytwarzania nowych pąków kwiatowych. W czasie upalnych miesięcy dalie wymagają regularnego i obfitego podlewania. Wysokie odmiany tych ozdobnych roślin należy zaopatrzyć w podpory, ponieważ dalie te mają bardzo kruche łodygi, które mogą zostać połamane np. przez silny wiatr.

Dalie to rośliny dnia krótkiego, co oznacza, że kiedy długość dnia wynosi około 10–12 godzin, to rośliny wytwarzają więcej kwiatostanów niż na początku lata, kiedy dni są wyraźnie dłuższe. Bardzo długi dzień sprzyja natomiast rozkrzewianiu się roślin. Wysokie odmiany dalii będą się najlepiej prezentować posadzone w grupach na trawniku lub wzdłuż ogrodzeń czy murów. Dalie karłowe pięknie wyglądają na kwietnikach, rabatach i klombach. Można je także sadzić w donicach i ozdobnych misach oraz tworzyć z nich barwne obwódki. Dalie idealnie nadają się także na kwiaty cięte. Niektóre odmiany wytrzymują w wazonie nawet 10 dni.

Dalie cenione są przede wszystkim ze względu na piękne kolory swoich kwiatów. Kwiatostany dalii mają też różnorodne kształty, na podstawie których wyróżniono kilka grup tych ozdobnych roślin. Poniżej prezentuję niektóre z nich i krótko je charakteryzuję:

Kaktusowe i półkaktusowe to silnie rozkrzewione odmiany, które mogą osiągać około 90-120 cm wysokości. Mają bardzo liczne kwiatostany (o średnicy od 13 do 20 cm), które wypełnione są kwiatami języczkowatymi zwiniętymi w igłę. Dalie te kwitną od lipca do późnej jesieni. Nie wymagają podpór.

Kaktusowe rabatowe to niezbyt rośliny, które dorastają do około 40 –60 cm wysokości. Tworzą bardzo liczne i duże kwiatostany o średnicy około 12–13 cm średnicy, które wypełnione są kwiatami języczkowatymi zwiniętymi w igłę.

Dekoracyjne (podobnie jak kaktusowe i półkaktusowe) osiągają wysokości od 90 do 120 cm. Mają sztywne, wyprostowane pędy, które zakończone są kwiatostanami o średnicy od 12 do 18 cm. Kwiatostany składają się z dachówkowato nakładających się kwiatów języczkowatych.

Dekoracyjne rabatowe to niższe i silnie rozkrzewiające się dalie, które mogą osiągać około 40–60 cm wysokości. Kwitną bardzo obficie, tworząc liczne kwiatostany o średnicy około 7–9 cm. Kwiatostany zbudowane są z płaskich kwiatów języczkowatych ułożonych dachówkowato.

Kuliste dorastają do około 70–80 cm wysokości i mają regularne, kuliste kwiatostany o średnicy około 6–10 cm. Kwiatostany wypełnione są ściśle łyżeczkowatymi, wygiętymi kwiatami języczkowatymi.

Pomponowe pod względem wysokości i budowy kwiatostanów zbliżone do dalii kulistych, jednak są zdecydowanie bardziej rozkrzewione. Dorastają do około 60–80 cm wysokości i mają bardzo liczne, drobne, pomponowe kwiatostany, które mogą mieć do 6 cm średnicy. Kwiatostany osadzone są na cienkich, ale sztywnych pędach.

Kołnierzykowe mają bardzo ciekawą budowę kwiatostanów – kwiaty języczkowate ułożone są w dwóch okółkach: zewnętrznym, który jest okazały i barwny oraz wewnętrznym, który tworzą krótsze i węższe kwiaty języczkowate w postaci żółtego lub białego kołnierzyka, otaczającego zazwyczaj żółte kwiaty rurkowate w środku. Kwiaty mają średnicę około 6–8 cm, a rośliny są dość niskie i osiągają zaledwie około 30–40 cm wysokości. Dalie kołnierzykowe można wykorzystywać do obsadzania donic, skrzynek i niskich rabat kwiatowych.

Pojedyncze rabatowe mjąa kwiaty o średnicy około 7–9 cm. Kwiaty te mają jeden okółek kwiatów języczkowatych, a także liczne kwiaty rurkowate skupione w środkowej części koszyczka kwiatowego (przeważnie mają one ciemnożółty kolor). Rośliny dorastają do około 35–45 cm wysokości. Dalie pojedyncze rabatowe najpiękniej prezentują się posadzone w dużych grupach na niskich rabatach oraz w większych pojemnikach.

Anemonowe, których koszyczki kwiatostanowe mają jeden okółek barwnych kwiatów języczkowatych, a środek wypełniony jest rozrośniętymi, barwnymi kwiatami rurkowatymi. Kwiatostany mają średnicę około 6–8 cm Rośliny mogą dorastać do około 30–35 cm wysokości. Dalie anemonowe idealnie nadają się do uprawy w skrzynkach balkonowych.