Filodendron

• Nazwa rodzaju pochodzi z greki, dosłownie oznacza „lubiący drzewo" (phileo – kochać, dendron – drzewo) i odnosi się do faktu, iż w naturze filodendrony rosną pośród gałęzi tropikalnych drzew.

• Pielęgnacja najpopularniejszych gatunków filodendronów (dostępnych w sklepach i przeznaczonych do amatorskiej uprawy w domu) nie jest zbyt skomplikowana, dlatego jest to roślina odpowiednia nawet dla początkujących hodowców.

• Przy właściwej pielęgnacji filodendrony mogą dorosnąć do naprawdę pokaźnych rozmiarów! W zależności od gatunku, pędy filodendrona mogą osiągać nawet kilka metrów długości.

Rodzaj filodendronów z rodziny obrazkowatych obejmuje ponad 700 poznanych do tej pory gatunków, znacznie różniących się od siebie wyglądem. Są wśród nich gatunki krzewiaste, pnące, zielone, kolorowe, pienne, z korzeniami powietrznymi lub bez, o liściach małych lub dużych.

Filodendrony pochodzą z tropikalnych lasów Środkowej i Południowej Ameryki. Kilkadziesiąt z nich hoduje się w Polsce. Są cenione za względną łatwość w uprawie, pokaźne rozmiary oraz ulistnienie, które stanowi ich największą ozdobę.

Zasada jest tak, że im jaśniejsze liście (np. takie, jakie prezentują Philodendron 'Birkin' lub Philodendron scandens 'Lemon Lime'), tym więcej światła potrzebuje dana roślina. Dotyczy to także gatunków z liśćmi, które są kolorowo wybarwione, jak np. Philodendron 'Pink Princess'). W żadnym wypadku nie może to być jednak bezpośredni kontakt ze słońcem, ponieważ może skutkować to poparzeniem liści. Co się z tym wiąże, południowy parapet latem będzie dla filodendronów zbyt nasłoneczniony – o tej porze roku rośliny należy chronić przed poparzeniami, odsuwając je nieco od okna lub stosując żaluzje albo rolety.

Innym problemem może być umiejscowienie rośliny na stanowisku zbyt ciemnym, np. na parapecie z ekspozycją północną lub w miejscu znacznie oddalonym od okna. Może skutkować to spowolnionym wzrostem i wydłużaniem się pędów pomiędzy nowymi liśćmi. Roślina będzie wyglądała wtedy na przerzedzoną, a niezbyt gęste liście zabiorą jej sporo uroku.

Gatunki rosnące wszerz, takie jak Philodendron 'Xanadu' lub Philodendron 'Green Princess', a szczególnie starsze okazy, wymagają większej przestrzeni i lepiej wyglądają, rosnąc samotnie. W ten sposób łatwiej wyeksponować ich piękne liście.

Jeśli zaś chodzi o gatunki pnące, takie jak Philodendron scandens lub Philodendron erubescens, należy zapewnić im podpórki – drabinki lub paliki, wokół których filodendron będzie łatwiej wzrastał. Taki sposób prowadzenia rośliny pozwoli ją wizualnie zagęścić lub nadać jej oczekiwany kształt. Z kolei gatunki zwisające dobrze czują się powieszone w makramach lub postawione na krawędziach wysokich mebli, co pozwala liściom swobodnie opadać. Jest to nie tylko wygodne dla roślin, lecz także stylowe! Co jednak ważne, jeśli u starszych roślin liście będą coraz mniejsze, a odległości między nimi będą się wydłużać, to znak, że roślina wymaga podpory.

Ze względu na toksyczność filodendronów, zaleca się zabezpieczyć je przed dostępem dzieci. Nie są to również rośliny bezpieczne dla domowych zwierząt.

Filodendrony warto podlewać miękką wodą w temperaturze pokojowej – latem obficie, w zimie zaś podlewanie ograniczamy. Nie można dopuścić jednak do całkowitego przesuszenia podłoża. Jak to sprawdzić? Włóż w ziemię palec lub drewniany patyczek (na głębokość ok. 5 centymetrów) – powinien być wilgotny, ale nie oblepiony ziemią.

Niektóre gatunki filodendrona wykształcają korzenie powietrzne, którymi dodatkowo absorbują wodę właśnie z powietrza. Jeśli korzenie powietrzne przeszkadzają lub nie wyglądają zbyt atrakcyjnie, możesz skierować je do podłoża w doniczce lub owinąć wokół palika.

W kontekście podlewania bardzo ważny jest też sam rodzaj zastosowanego podłoża – jeśli jest odpowiednio przepuszczalne, nawet pomimo obfitego podlewania ryzyko wystąpienia chorób grzybowych jest niewielkie.

Wszystkie filodendrony lubią wysoką wilgotność powietrza, dlatego ważne jest, aby dodatkowo nawilżać wnętrze, w którym przebywają (zwłaszcza zimą, w okresie grzewczym). Optymalna wilgotność powietrza w pomieszczeniu, w którym uprawia się filodendrony, wynosi 60%. Także temperatura powinna być odpowiednio wysoka – do 24°C latem i minimum 18°C zimą.

Należy jednak pamiętać, że nie każdy spośród kilkuset znanych nam gatunków filodendronów nadaje się do uprawy w naszych domach, a spośród tych dostępnych w sprzedaży część to odmiany kolekcjonerskie. Wymagają one specjalnych warunków – dodatkowego doświetlania czy też jeszcze wyższej wilgotności powietrza, dochodzącej nawet do 90%. Takie okazy uprawiane są w specjalnych, dostosowanych do ich potrzeb gablotkach lub namiotach.

W naszych warunkach filodendrony nie nadają się do uprawy na zewnątrz – ani w ogrodzie, ani na balkonie.

Najlepsza do uprawy filodendronów będzie lekka i dobrze przepuszczalna mieszanka, składająca się z włókna kokosowego, perlitu, chipsów kokosowych i kory. Można również użyć gotowego, przepuszczalnego podłoża do storczyków z różnymi dodatkami (perlitu, wermikulitu, keramzytu) w proporcji 3:1. Dla takiej mieszanki dodatkowy drenaż nie jest konieczny.

Generalnie sprawdzi się więc każde, przepuszczalne i luźne podłoże. Ważne, by imitowało to, w którym filodendrony rosną w swoim naturalnym środowisku, a więc pośród koron drzew w tropikalnych lasach podzwrotnikowych.

• Filodendron pnący (Philodendron scandens) – roślina o sercowatych liściach, które (poza charakterystycznym kształtem) odznaczają się głębokim, zielonym kolorem. Pędymają nawet do 10 metrów.

• 'Micans' (Philodendron scandens 'Micans') – odmiana o aksamitnych, ciemnozielonych liściach. Od spodu blaszka liściowa ma lekko czerwone zabarwienie.

• 'Pink Princess' (Philodendron erubescens 'Pink Princess') – odmiana kolekcjonerska. Ma błyszczące, ciemnozielone liście, z wybarwieniem w różowym, fioletowym i kremowym odcieniu. Niezwykle atrakcyjna.

• 'Birkin' (Philodendron 'Birkin') – u tej odmiany ciemnozielone liście ozdobione są białymi i kremowymi paskami. Młode liście mogą być nawet całkiem białe.

• 'Lemon Lime' (Philodendron scandens 'Lemon Lime') – odmiana z sercowatymi liśćmi o jasnozielonym i żółtym wybarwieniu.

Od wiosny do końca lata filodendrony nawozimy często – nawet co drugie podlewanie. Sprawdzą się nawozy mineralne, stosowane na przemian z nawozami organicznymi, np. biohumusem.

Pamiętaj, aby podczas nawożenia stosować się do zaleceń producenta nawozu. Instrukcję znajdziesz na opakowaniu lub w załączonej ulotce. Przekroczenie zalecanej dawki może skutkować spaleniem korzeni, które po tym już nie odrosną.

Co ważne, nie nawozimy roślin świeżo przesadzonych oraz osłabionych chorobą lub szkodnikiem.

Młodsze egzemplarze przesadzamy każdego roku na wiosnę, starsze rzadziej – co 2-3 lata. Jeśli roślina jest pokaźnych rozmiarów i przesadzenie byłoby problematyczne, wystarczy zmiana wierzchniej warstwy podłoża na świeżą i bardziej żyzną.

Większość gatunków rozrasta się w górę i na pewnym etapie, poza odpowiednio dużą doniczką, trzeba im zapewnić podporę w postaci palika lub drabinki. Inne, takie jak Philodendron 'Xanadu' lub Philodendron 'Green Princess', rozrastają się wszerz, wymagają tym samym większej przestrzeni i właściwej ekspozycji. Jeszcze kolejne, w tym popularny filodendron pnący, np. w odmianie 'Brasil', 'Lemon Lime' lub 'Micans', przyjmują formę zwisającą. Te ostatnie można uprawiać na podwyższeniu lub w makramie – tak, aby mogły swobodnie zwisać.

Rozmnażanie – podobnie jak przesadzanie – przeprowadzamy wiosną, najkorzystniejszy jest ku temu marzec. Sadzonkowanie wykonujemy poprzez ucięcie pędu rośliny z korzeniami powietrznymi i najlepiej dwoma, trzema liśćmi. Ukorzeniamy je w wodzie, wilgotnym perlicie lub mchu.

Należy pamiętać o tym, że zbyt długi pęd z wieloma liśćmi będzie trudniejszy do ukorzenienia – lepiej pociąć go na kilka mniejszych. Dzięki temu, po ukorzenieniu, uzyskamy więcej nowych sadzonek.

Filodendrony można rozmnażać również z nasion lub poprzez odkłady powietrzne.

Filodendrony są roślinami odpornymi na choroby i szkodniki, ale nieprawidłowe warunki – w tym zbyt niska wilgotność powietrza – osłabiają roślinę, co przyczynia się do pojawiania się na nich przędziorków, wciornastków, wełnowców lub tarczników.

Przędziorki to małe, czerwone pajączki, osiedlające się w pachwinach i na spodniej stronie liści. Wciornastki tworzą charakterystyczne kanaliki na liściach, a tarcznikom towarzyszy lepka, kleista rosa na liściach.

W walce z przędziorkiem i wciornastkiem można początkowo po prostu umyć dokładnie roślinę pod prysznicem (strumieniem chłodnej wody), uważnie czyszcząc każdy jej zakamarek. Tarczników możesz próbować pozbyć się, przecierając liście wacikami nasączonymi spirytusem. Jeśli jednak roślina jest zaatakowana w znacznym stopniu, trzeba sięgnąć po specjalistyczne środki ochrony roślin.

Zbyt obfite podlewanie w połączeniu ze słabo przepuszczalnym podłożem często kończy się gniciem korzeni i chorobami grzybowymi. Na liściach możesz zauważyć wówczas charakterystyczne brązowe plamy z żółtym obramowaniem. Choć – co istotne – brązowienie wierzchołków liści może pojawić się także wskutek przesuszenia bryły korzeniowej lub zbyt zasadowego odczynu podłoża. Gdy zaobserwujesz tego typu objawy, sprawdź stan bryły korzeniowej. Jeśli widoczne jest gnicie, należy usunąć zainfekowane części roślin, w tym najbardziej zbrązowiałe liście. Zaleca się również użycie fungicydu.