Grubosz

• Grubosze można przycinać, aby lepiej się krzewiły (miały atrakcyjniejszy pokrój). Grubosze drzewkowate formuje się na bonsai.

• Polska miała swojego przedstawiciela wśród gruboszy – w dodatku grubosza wodnego (Crassula aquatica)! Występował na Dolnym Śląsku. Niestety prawdopodobnie wymarł.

Grubosz (Crassula) to rodzaj sukulentów, obejmujący ponad 200 gatunków, należących do rodziny gruboszowatych (Crassulaceae) i występujących głównie w Afryce. Wiele z nich jest uprawianych w pomieszczeniach. Grubosz znany jest głównie jako „drzewko szczęścia”. Takie określenie charakteryzuje dwa gatunki: grubosza jajowatego (Crassula ovata) oraz grubosza drzewiastego (Crassula arborescens).

Rośliny mają drzewkowaty pokrój, w dodatku można je formować. Osiągają do 1 m wysokości (zwykle 50-70 cm). Różnią się kształtem liści. Pierwszy gatunek ma liście mięsiste, grube i – jak wskazuje nazwa – jajowate; drugi bardziej płaskie i talerzowate. W rzeczywistości grupa gruboszy domowych jest znacznie szersza, obejmuje także gatunki niskie, rozrastające się wszerz i płożące.

Do atrakcyjnych, chętnie uprawianych sukulentów, zaliczają się m.in. Crassula columnella, Crassula corallina, Crassula cephalophora, Crassula falcata i Crassula lucopoides. Ozdobne liście, pokryte włoskami, charakteryzują Crassula cornuta i Crassula tenelli. Niektóre grubosze przybierają osobliwe formy, np. Crassula barklyi, potocznie nazywany „ogonem grzechotnika”. Grubosze mają podobne wymagania i uchodzą za łatwe w uprawie. Są wszechstronnie wykorzystywane jako dekoracje wnętrz. Uchodzą za bezpieczne, wykazują małą toksyczność, ale po spożyciu mogą zaszkodzić kotom, psom i ptakom.

Grubosze lubią dużo światła, dlatego najczęściej uprawia się je na parapetach lub bardzo blisko okna. Najlepsza jest wystawa wschodnia i zachodnia. W okresie upałów, parapety od strony południowej są niewskazane. Prażące, bezpośrednie nasłonecznienie, może prowadzić do poparzenia liści. W miejscach oparzeń tkanka przebarwia się (np. na bordowo), a czasem jest pomarszczona. To zakłóca procesy fizjologiczne i obniża estetykę. Grubosza można uprawiać na takim stanowisku pod warunkiem, że w czasie najgorętszych, letnich dni, jest osłaniany (np. roletą lub żaluzją). Bezpośrednie nasłonecznienie lepiej znoszą grubosze o owłosionych liściach.

Większość gruboszy przez cały okres życia jest uprawiana na parapetach, pojedynczo lub razem z innymi sukulentami. Te wyższe, np. grubosz jajowaty i drzewiasty, po kilku lub kilkunastu latach ze względów praktycznych, przenosi się w inne miejsce w pobliżu okna, np. na podłogę lub komodę. Roślina nie lubi cienia, słabo się w nim rozwija, pędy stają się wątłe, a liście – niewielkie. Często dochodzi do deformacji pędów (roślina szuka światła). Jednocześnie jest bardziej narażona na występowanie chorób.

Niskie sukulenty mogą być wykorzystane do tworzenia szklanych miniogrodów, imitujących tereny pustynne. Od wiosny do jesieni, grubosz dobrze rozwija się w szerokim zakresie temperatur pokojowych. Zimą lubi ochłodzenie (średnio 12-15°C). Radzi sobie bez okresu spoczynku, ale przeniesienie go w chłodniejsze, jasne miejsce, pozytywnie wpływa na kondycję rośliny i może pobudzić ją do kwitnienia. Grubosze w mieszkaniach kwitną bardzo rzadko. Najczęściej tworzą drobne, gwiazdkowate kwiaty, kojarzące się nieco z ogrodowym rozchodnikiem.

Unikaj ustawiania donic w miejscach znajdujących się bezpośrednio przy źródłach ciepła oraz narażonych na przeciągi.

Grubosza podlewaj obficie, ale niezbyt często. Podłoże powinno przeschnąć przed kolejnym zabiegiem. Wierzchnia warstwa, np. do 1 cm (można sprawdzić palcem), ma być całkowicie sucha. Oznaką niedoboru wody jest marszczenie liści. Sporadycznie warto do tego doprowadzić (byle nie za często), gdyż jest to zgodne z naturalnym cyklem życia Crassuli. Latem roślinę podlewaj nie częściej niż raz na tydzień, zimą – nawet co 2-3 tygodnie. Nadmiar wody z podstawki należy usunąć. Częstotliwość nawadniania zależy od temperatury, stanowiska, wilgotności powietrza, rodzaju użytego podłoża, a nawet od materiału, z którego wykonano donicę. Podczas podlewania unikaj moczenia liści i pędów.

Najlepiej używaj wody przegotowanej lub przefiltrowanej. Jeśli jest to uciążliwe, możesz przynajmniej pozostawić wodę do odstania na kilka godzin. Woda nabierze temperatury pokojowej (to zaś ograniczy stres fizjologiczny), przy okazji ulotni się szkodliwy chlor. Grubosze magazynują wodę w liściach.

Gruboszy nie trzeba zraszać ani nawilżać. Dobrze rosną w mieszkaniach niezależnie od tego, jaka panuje w nich wilgoć. Znoszą suche powietrze. Nie lubią natomiast warunków szklarniowych. Wtedy są bardziej narażone na choroby grzybowe.

Grubosze sadź w specjalistycznym podłożu do kaktusów i sukulentów. Jest luźniejsze, lżejsze, mniej żyzne i bardziej przepuszczalne od uniwersalnej ziemi dla roślin pokojowych. Ogranicza ryzyko gnicia korzeni i występowania chorób „odglebowych”. Ziemię uniwersalną możesz stosować w ostateczności. Należy ją wymieszać z gruboziarnistym piachem (nawet w proporcji 1:1) i dodać rozluźniacz, np. keramzyt. Dodatkowo usyp grubą, przynajmniej kilkucentymetrową warstwę drenażu na dnie donicy. Można użyć keramzytu, perlitu, żwiru lub nawet rozdrobnionych fragmentów cegły.

• Hummel's Sunset (Crassula ovata 'Hummel’s Sunset') – atrakcyjnie wybarwione, żółtozielone liście mają czerwonawe brzegi.

• Rusby Variegata (Crassula' Rusby Variegata') – liście są zielonoszare, z różowymi obrzeżami i żółtymi smugami.

Grubosze nie mają dużych wymagań pokarmowych. Należy stosować specjalistyczne nawozy dla kaktusów i sukulentów. Są bardziej rozcieńczone od większości produktów (np. dla roślin o ozdobnych liściach) i tym samym bezpieczniejsze dla delikatnych korzeni. Nawozy wystarczy aplikować raz w miesiącu, od wiosny do końca lata. Nadgorliwość, podobnie jak w przypadku podlewania, nie opłaca się, bo w ten sposób można zaszkodzić sukulentowi. Zbyt intensywne nawożenie zwiększa m.in. podatność roślin na choroby i szkodniki.

Pierwszy zabieg zazwyczaj wykonuje się od razu po zakupie rośliny, gdyż sadzonki często rosną w torfowym podłożu (na dłuższą metę nie jest to dla grubosza korzystne). Młode, samodzielnie rozmnożone sadzonki, zwykle przesadza się po roku – do nieznacznie większej donicy. Generalnie rodzaj Crassula nie ma dużych wymagań odnośnie do pojemnika. Grubosze mają płytki system korzeniowy i radzą sobie w ciasnych donicach. Drzewka szczęścia można uprawiać w misowatych pojemnikach (i formować na wzór bonsai). Niewysokie płożące gatunki czasem sadzi się w niskich skrzyniach, z czego w ok. 1/3 są wypełnione materiałem drenażowym. Starsze grubosze przesadza się raz na kilka lat.

Grubosze najłatwiej jest rozmnażać przez ukorzenianie kilkucentymetrowych sadzonek (z przynajmniej 2-3 liśćmi). Należy przyciąć je, zostawić na godzinę (rana lekko przyschnie), a następnie wysadzić do podłoża. Do rozmnażania z powodzeniem możesz używać ziemi uniwersalnej, wymieszanej z piachem w proporcji 1:1. Dopiero z czasem roślinę przesadza się do specjalistycznego, beztorfowego podłoża. Niekiedy grubosz tworzy na pędach drobne korzonki. Sadzonka z takimi korzeniami jest jeszcze łatwiejsza do rozmnożenia (przyjęcia). Ponadto rośliny można rozmnażać także z liści. Wystarczy umieścić je płytko w podłożu. Tak postępuj przede wszystkim z gruboszem jajowatym i gruboszem drzewiastym.

W przypadku grubosza, zdecydowana większość problemów jest skutkiem niewłaściwego stanowiska i błędów w pielęgnacji, np. narażenia na zbyt intensywne słońce i poparzenia. Duże szkody powoduje również zbyt częste podlewanie. Dochodzi wtedy do opadania liści i gnicia rośliny. Zdarza się, że podłoże, zwłaszcza torfowe, wydziela intensywny i nieprzyjemny zapach. To znak, że roślina była ustawicznie przelewana. Czasem można ją odratować, wymieniając część podłoża (grubosza przesadza się po prostu do tej samej donicy). Opadanie liści może być związane z przeciągami i zimnem (np. w czasie zimowego wietrzenia pomieszczenia).

Z chorób grzybowych, np. w warunkach dużej wilgotności, może wystąpić mączniak prawdziwy. Na liściach pojawia się mączysty nalot. Z czasem mocno porażone miejsca brązowieją, korkowacieją i pojawiają się na nich rany. To ogranicza asymilację, osłabia rozwój i zwiększa podatność na inne problemy. Jeśli zauważysz niepokojące objawy, użyj fungicydu, przeznaczonego do ochrony roślin pokojowych.

Jeśli chodzi o szkodniki, szczególnym utrapieniem są wełnowce. Jak wskazuje ich nazwa, przypominają strzępki waty. Nie zawsze da się je zwalczyć chemią. Dlatego wełnowce najpierw warto usunąć ręcznie, a dopiero później zastosować insektycyd. Jeśli szkodników jest dużo, warto sprawdzić także bryłę korzeniową. Jeżeli i ona została zaatakowana, grubosza podlewa się odpowiednim preparatem. Ręcznie usuwa się również miseczniki i tarczniki. Większość szkodników pokojowych jest zwalczanych jednak tradycyjnie – insektycydami.