Lilak pospolity

Potoczna dla lilaka nazwa „bez” jest błędna, ponieważ rośliny te należą do dwóch różnych rodzin: lilak (Syringa) do rodziny oliwkowatych, natomiast bez (Sambucus) do rodziny piżmaczkowatych. Lilak pospolity (Syringa vulgaris) trafił do nas z Turcji, dlatego czasem nazywany jest także lilakiem/bzem tureckim. Jego trwającą do dziś popularność zapoczątkowali w XVI wieku francuscy ogrodnicy, którzy stworzyli wiele niezwykle dekoracyjnych odmian szlachetnych.

Obecnie znamy około 30 gatunków lilaków, z czego zaledwie dwa występują w Polsce: lilak pospolity oraz lilak węgierski. Rośliny te posiadają około 1000 odmian. Lilaki rosną bardzo wolno i charakteryzują się długowiecznością (mogą osiągać wiek nawet 200 lat). Rośliny te możemy spotkać w Azji oraz w południowej i środkowo-wschodniej Europie. Mogą przybierać postać krzewu lub drzewa, dorastają do około 5-7m wysokości.

Lilaki bardzo dobrze znoszą cięcie, dlatego powinniśmy je co kilka lat dość silnie przyciąć. Pobudzi to roślinę do wytwarzania nowych przyrostów i zagęszczania się. Aby krzew ładnie się zagęszczał trzeba go przycinać także po każdym kwitnieniu. Coroczne cięcie nie powinno być jednak tak silne, jak cięcie odmładzające.

Po każdym kwitnieniu należy również wyciąć przekwitłe kwiatostany, by nie dopuścić do zawiązania się owoców. Niewielkie, zdrewniałe i suche torebki z nasionami szpecą i osłabiają krzew. Usunięcie kwiatostanów przyczyni się także do bardziej obfitego kwitnienia w następnym roku. Lilaków nie przycinamy na wiosnę, ponieważ rośliny te związują pąki kwiatowe na zeszłorocznych pędach. Wiosną usuwamy tylko suche i przemarznięte pędy.

Lilaki to rośliny dość łatwe w uprawie. Najlepiej rosną i najpiękniej kwitną na stanowiskach słonecznych, ale radzą sobie także w cieniu. Preferują gleby żyzne, lekkie i próchnicze, a także dostatecznie wilgotnie, o pH obojętnym lub lekko zasadowym. Rośliny posadzone na glebach ubogich w składniki pokarmowe należy co jakiś czas nawozić.

W czasie długotrwałej suszy kwitnące lilaki należy podlewać (szczególnie młode drzewka), a ziemię wokół nich warto wyściółkować, co przyczyni się do zatrzymania wilgoci. Lilaki są odporne na suszę oraz mróz, dobrze znoszą zanieczyszczenia powietrza, dlatego idealnie nadają się do posadzenia w warunkach miejskich.

Lilaki to drzewa, z których stworzyć możemy wielobarwny, nieformowany żywopłot. Zakwitają w maju (niekiedy już pod koniec kwietnia) i kwitną cały miesiąc. W zależności od odmiany kwiaty mogą być pojedyncze lub pełne w kolorze białym, fioletowo-niebieskim, fioletowo-różowym, ciemnofioletowym, czerwono-purpurowym lub purpurowym.

Kwiatostany są duże, uginają się pod swoim ciężarem oraz intensywnie pachną. Olejki eteryczne, które zawarte są w kwiatach lilaka, wykorzystywane są przy produkcji perfum i wód toaletowych. Kwiaty lilaka to nie tylko ozdoba ogrodu: pięknie prezentują się także w wazonie. Warto pamiętać, aby przed wstawieniem do wazonu łodyżki lilaka rozbić np. młotkiem. Ułatwi to roślinom pobieranie wody, dzięki czemu kwiaty będą bardziej trwałe i dłużej świeże.

Najbardziej odpowiednią porą do sadzenia lilaków jest jesień. Powinniśmy wybierać krzewy z dużą bryłą korzeniową, wtedy lepiej się przyjmą. Młode rośliny należy regularnie podlewać i przycinać po każdym kwitnieniu, to szybko się zagęszczą i rozkrzewią. Aby lilaki dobrze rosły należy systematycznie wycinać odrosty korzeniowe, które osłabiają roślinę i powodują słabsze kwitnienie.

Godne polecenia odmiany lilaka pospolitego to np.:

‘Ambassadeur’ – to wolno rosnąca odmiana, która zakwita dosyć późno, ale za to bardzo obficie. Jej duże, pojedyncze kwiaty w kolorze liliowo-niebieskim zebrane są luźne w wiechy.

‘Charles Joly’ – odmiana o silnie pachnących, pełnych, ciemnych kwiatach w kolorze purpurowo-czerwonym, które zebrane są w średniej wielkości wiechy. Krzew osiąga wysokość 3m.

‘Jan van Tol’ – kwitnie wcześnie i bardzo obficie. Białe kwiaty są pojedyncze i bardzo duże, zebrane w okazałe wiechy.

‘Katherine Havemeyer’ – pełne, niebiesko-liliowe kwiaty tej odmiany mają poskręcane płatki. Silnie pachnące kwiaty zebrane są w gęste, szerokie i dość duże wiechy.

‘Krasawica Moskwy’ – odmiana ta ma oryginalne kwiaty w kolorze perłowo-różowym. Kwitnie obficie i może dorastać do około 3,5m wysokości.

‘Ludwik Spath’ – odmiana ta posiada purpurowo-fioletowe, pojedyncze kwiaty, które zebrane są w długie, dwuwierzchołkowe wiechy. Jest to odmiana stosunkowo odporna na choroby i silnie rosnąca.

‘Madame Lemoine’ – ma pełne, białe kwiaty, które zebrane są w szerokie wiechy. Kwitnie dość późno, ale za to obficie.

‘Marceau’ – jest to wolno rosnąca odmiana, która zakwita wcześnie. Duże kwiaty o barwie fioletowo-purpurowej zebrane są w szerokie, kuliste wiechy.

‘Massena’ – odmiana ta ma bardzo ciemne kwiaty w kolorze purpurowo-fioletowym, które zebrane są w duże i ciężkie, przewieszające się wiechy.

‘Michel Buchner’ – krzew niezbyt wysoki (około 2,5m), ale za to szeroki. Odmiana ta ma kwiaty pełne w kolorze liliowo-fioletowym.

‘Primose’ – odmiana ta charakteryzuje się dość powolnym wzrostem. Kwiaty mają ciekawą, żółtą barwę i są zebrane w nieduże wiechy. Kwitnie obficie.

‘Sensation’ – bardzo dekoracyjna odmiana o dwubarwnych kwiatach: purpurowo-czerwone płatki ozdobione są białym brzegiem.