Morela

Morela pospolita/zwyczajna (Prunus armeniaca) to roślina, która należy do rodziny różowatych. Wywodzi się z Azji, w naturze rośnie w Chinach, Korei, Kirgistanie. Morele zostały sprowadzone do Europy w I wieku p.n.e. z Armenii (stąd łacińska nazwa moreli). Najpierw trafiły do Grecji i Włoch, a w okresie średniowiecza ich uprawy rozprzestrzeniały się stopniowo na cały kontynent. W wieku XVII morele trafiły do Ameryki, a obecnie uprawiane są w wielu miejscach na świecie, także w Polsce. W naszym kraju możliwe są jedynie amatorskie uprawy moreli, ponieważ drzewa te są bardzo wrażliwe na późnowiosenne przymrozki, które mogą uszkadzać pąki kwiatowe. Morele na skalę przemysłową uprawiane są we Włoszech, w Turcji, Iranie, Uzbekistanie oraz Algierii. Rośliny te cenione są przede wszystkim ze względu na pyszne owoce, które nadają się zarówno do spożycia na surowo, na desery, jak i na przetwory – można z nich robić dżemy, konfitury, kompoty.

Morela to duży krzew lub niewielkie drzewo, które może dorastać do około 6-8 m wysokości, jednak w przydomowych ogródkach przeważnie uprawia się drzewa nieco niższe. Liście moreli są zielone, podwójnie piłkowane na brzegach. Kwiaty rozwijają się jeszcze przed rozwojem liści (od połowy kwietnia), mogą być białe lub różowe. Drzewa moreli w trakcie kwitnienia prezentują się niezwykle malowniczo. Morela to gatunek samopylny, jednak niektóre odmiany są obcopylne (czyli do zapylenia potrzebują pyłku innego, konkretnego gatunku – informacje te powinny być zawarte na etykiecie w sklepie ogrodniczym lub szkółce). Owoce moreli dojrzewają w lipcu i sierpniu. Są to kuliste lub delikatnie spłaszczone pestkowce, które mają pomarańczową skórkę pokrytą rumieńcem. Miąższ moreli jest słodki i soczysty, może mieć barwę żółtą lub pomarańczową. Owoce – w zależności od odmiany – mogą mieć wagę od 30 do nawet 70 g.

Morele wymagają stanowisk ciepłych, słonecznych, jasnych, osłoniętych przed porywistymi wiatrami. Są to drzewa w pełni odporne na mróz (nawet do minus 30 stopni), jednak ich kwiaty są bardzo wrażliwe na wiosenne przymrozki. Dlatego morela może być uprawiana w Polsce tylko w cieplejszych rejonach kraju.Morele najlepiej rosną w podłożu żyznym, głęboko uprawionym, umiarkowanie wilgotnym i szybko się nagrzewającym. Odczyn gleby powinien być obojętny lub lekko kwaśny. Drzewka te powinno sadzić się na wiosnę, aby zdążyły dobrze ukorzenić się przed zimą. W okres owocowania morele wchodzą w 4-5 roku od posadzenia.Morele nawozimy na wiosnę, najlepiej nawozami organicznymi (kompost, obornik). Można też zastosować wieloskładnikowe nawozy mineralne o zbilansowanym składzie.Morele źle reagują na długotrwałe opady deszczu – ich owoce wtedy pękają i zaczynają gnić.

Morele – podobnie jak inne drzewka owocowe – wymagają regularnego przycinania, jednak niekoniczne każdego roku. Koronę moreli możemy uformować w kształt kulisty albo wachlarzowy (kiedy drzewa są uprawiane w formie szpaleru). Morele kwitną i wydają owoce na bocznych, krótkich pędach. Owocujące krótkopędy wyrastają z długopędów.Odpowiedni termin cięcia to lato (po owocowaniu), morele można przycinać także na przedwiośniu (marzec). Regularnie wycinamy pędy krzyżujące się, zachodzące na siebie i rosnące do środka korony. Młode drzewa formujemy tak, aby powstał jeden pień-przewodnik i klika w miarę rozrośniętych konarów. Ważne jest, aby szczególnie na początku przy młodych drzewkach przyginać pędy – nadamy koronie ładny kształt.Morele są dość podatne na choroby takie jak: monilioza (plamy i brodawki na owocach, gnicie owoców), dziurkowatość liści (choroba grzybicza, obumieranie liści), zgorzel bakteryjna (zamieranie całych drzew), szarka (plamy na liściach i owocach). W przypadku stwierdzenia objawów chorób, należy wykonać oprysk odpowiednim preparatem. Morele opryskuje się także profilaktycznie.

Morele cenione są ze względu na pyszne owoce, które idealnie nadają się do jedzenia na surowo, jako dodatek do ciast czy deserów, a także na przetwory (dżemy, marmolady, kompoty), czy do suszenia. Zawierają witaminę C, B2 oraz fosfor, potas, żelazo, beta-karoten. Morele mają wiele ciekawych odmian, które różnią się między sobą terminem dojrzewania owoców (połowa lipca-wrzesień) oraz ich wielkością i barwą.

'Early Orange' – odmiana wczesna, która owocuje w trzeciej dekadzie lipca. Owoce są średniej wielkości (30-40 g), kuliste lub lekko owalne, żółtopomarańczowe z czerwonym, dużym, rozmytym rumieńcem. Miąższ tej odmiany jest ciemnopomarańczowy, zwięzły, średnio soczysty, kwaśnosłodki i bardzo smaczny. Dobrze odchodzi od pestki. Odmiana ta rośnie silnie, jest obcopylna. Nie jest podatna na szarkę i jest dość odporna na przymrozki.

'Darina' – owoce dojrzewają na przełomie lipca i sierpnia, są dość duże (55 g) i mają małą pestkę, a ich żółtopomarańczowa skórka pokryta jest czerwonym rumieńcem. Pomarańczowy miąższ jest mało soczysty, ale smaczny, dobrze odchodzi od pestki. Odmiana odporna na mróz.

'Harcot' – odmiana ta owocuje na przełomie lipca i sierpnia. Owoce mogą być średnie lub duże (40-60 g), są owalne lub kulistojajowate, barwy żółtopomarańczowej z czerwonym, rozmytym rumieńcem. Miąższ jest ciemnopomarańczowy, zwięzły i soczysty, dobrze odchodzi od pestki. Odmiana ta rośnie silnie, jest obcopylna.

'Heja' – owoce dojrzewają w drugiej połowie lipca, są średniej wielkości (45 g), o skórce zielonożółtej lub pomarańczowej, pokrytej bordowym rumieńcem. Miąższ pomarańczowy, średnio soczysty i smaczny, dobrze odchodzi od pestki. Drzewo tworzy luźne, rozłożyste korony. Odmiana podatna na moniliozę.

'Orangered' – odmiana wczesna, owoce dojrzewają już w pierwszej połowie lipca. Owoce średniej wielkości (40 g), żółtopomarańczowe, pokryte karminowym, kropkowanym rumieńcem. Miąższ ciemnopomarańczowy, zwarty, słodki i soczysty. Pestka dobrze odchodzi od miąższu. Odmiana średnio silnie rosnąca, rozłożysta, bardzo plenna, jednak dość wrażliwa na mróz.

'Pietropawłowskij' – odmiana wczesna, owoce dojrzewają w pierwszej połowie lipca. Owoce bardzo duże (80 g, czasem nawet 140 g), jednak na drzewie jest ich bardzo mało. Morele te są zielonożółte z pomarańczowym rumieńcem. Miąższ żółtopomarańczowy, słodko-kwaśny, słabo odchodzi od pestki. Owoce podatne na gnicie, czasem przedwcześnie opadają.

'Późna z Morden' – odmiana bardzo późna, owoce zaczynają dojrzewać na początku września. Są średnio duże (35 g), mają kształt spłaszczony, barwę żółtopomarańczową z czerwonym rumieńcem. Miąższ pomarańczowy, zwarty i bardzo smaczny. Drzewa rozłożyste o silnym wzroście.

'Wczesna z Morden' – odmiana samopylna, wczesna, owoce dojrzewają nierównomiernie w lipcu. Owoce średniej wielkości o jajowatym kształcie, barwy pomarańczowej z czerwonym rumieńcem. Miąższ smaczny i soczysty, dobrze odchodzący od pestki. 'Wczesna z Morden' jest odporna na późnowiosenne przymrozki, dlatego jest polecana do uprawy w naszym klimacie.

'Somo' – odmiana późna, owoce dojrzewają w drugiej połowie sierpnia. Owoce małe (20-35 g) kulistoowalne, pomarańczowe, pokryte kropkowanym, ciemnoczerwonym rumieńcem. Miąższ ciemnopomarańczowy, zwarty, słodki i soczysty, dobrze odchodzi od pestki. Odmiana rośnie silnie, jest samopylna, dość odporna na niskie temperatury.