Najpopularniejsze rośliny miododajne
Pszczoły stanowią niezwykle istotny element ekosystemu, ale ich rola w środowisku naturalnym jest często niedoceniana przez ludzi. Owady te są dominującymi zapylaczami wielu gatunków roślin, stanowiących pożywienie ludzi i zwierząt. Jednocześnie żywią się pyłkiem kwiatowym, co umożliwia harmonijną symbiozę w przyrodzie.
Rośliny miododajne – źródłem pożywienie dla pszczół
Potencjalne źródło pożywienia dla pszczół stanowią rośliny uprawne oraz dziko rosnące. Rośliny zawierające wysoką zawartość nektaru i pyłku kwiatowego określane są jako miododajne. W fachowej terminologii stosuje się określenie „pożytek pszczeli”. Nektar zawiera cukry i z tego właśnie węglowodanowego pokarmu pszczół powstaje pyszny miód. Z kolei bogaty w aminokwasy pyłek kwiatowy stanowi pokarm białkowy tych owadów. Pszczoły zbierają z kwiatów jednocześnie nektar i pyłek. Pyłek zlepiony miodem lub nektarem nosi nazwę pierzgi, która magazynowana w komórkach plastrów stanowi pożywienie dla larw i pszczół.
Doskonałym pożytkiem są również tzw. rośliny spadziujące. Spadź jest produktem owadów pasożytniczych, głównie mszyc i czerwców, które pobierają z tkanki żywiciela bogaty w białko i cukry sok roślinny. Nadmiar soku wraz z produktami przemiany materii wydalają w postaci kropli gromadzących się na liściach, igłach i gałęziach zaatakowanych drzew, dając wrażenie „lepkości”. Spadź może powstawać zarówno na drzewach iglastych, jak i liściastych. Niestety, jej występowanie nie jest cykliczne i do tej pory nie wiadomo, od czego to zależy. Lepką wydzielinę często spotkamy na drzewach liściastych, takich jak: lipa, klon, dąb, wierzba i brzoza. Najważniejszymi gatunkami spadziowymi są drzewa iglaste – sosny, świerki i jodły, gdzie pojawia się ona masowo i jest podstawą miodu o doskonałych walorach smakowych i zdrowotnych.
Najpopularniejsze rośliny miododajne
Atrakcyjność roślin dla pszczół mierzy się nie tylko wydajnością nektarową, pyłkową, czy spadziową, ale także barwą i zapachem kwiatów, które wabią owady. Barwa kwiatów przyciąga zapylacze najbardziej. Pszczoły najchętniej odwiedzają kwiaty w kolorze żółtym, niebieskim i białym. Istotną sprawą jest też zapach, który przyciąga często owady do kwiatów nawet bardzo niepozornych, jak np. lipy czy fiołka. Szczególne upodobanie mają pszczoły do olejków eterycznych zawierających cytrusowe nuty, stąd chętnie zapylają kwiaty melisy lekarskiej (Melissa officinalis), miodownika melisowatego (Melittis melissophyllum) i pszczelnika mołdawskiego (Dracocephalum moldavicum).
W naszej strefie klimatycznej występuje ok. 3000 roślin nasiennych, które mogą być pożytkiem dla pszczół. Dla pszczelarstwa najkorzystniejsze są gatunki jednoroczne uprawiane na większych obszarach (facelia błękitna, rzepak, gryka), bądź wieloletnie rośliny, dziko rosnące w wyraźnie zwartych zespołach (wierzba iwa, mniszek lekarski, wierzbówka kiprzyca, nawłoć kanadyjska i wrzos pospolity). Zapewnia to intensywne zakwitanie, a przez to obfite wytwarzanie nektaru przez dłuższy czas. Pozostałe gatunki również mają ogromne znaczenie, kształtując bioróżnorodność.
W ogrodach lub na mniejszych powierzchniach można pozwolić sobie na całą gamę roślin miododajnych. Pamiętajmy jednak aby zachować ciągłość dostępności pożywienia dla pszczół, a więc zestawiać rośliny tak, by kolejne gatunki zakwitały bezpośrednio po sobie. Przy wybieraniu stanowiska do uprawy roślin miododajnych należy pamiętać, że najważniejszym ich elementem jest kwiatostan, który zazwyczaj kształtuje się prawidłowo w miejscach dobrze nasłonecznionych.
Miododajne drzewa
Najwcześniejszym pożytkiem dla pszczół (luty-kwiecień) są drzewa, które kwitną jeszcze przed ukazaniem się liści – leszczyna pospolita (Corylus avellana) i wierzby (Salix sp.). Dobrym źródłem nektaru są też kwiaty klonu (Acer sp.) oraz gatunki sadownicze, takie jak jabłonie, grusze czy śliwy.
Miododajne kwiaty i krzewy
Z początkiem maja rozpoczyna się sezon na mniszek lekarski i złocisty rzepak, a w czerwcu i lipcu głównym celem pszczół są słodko pachnące robinie akacjowe (Robinia psedoaccacia) i lipy (Tilia cordata, Tilia platyphyllos). Z krzewów ozdobnych najatrakcyjniejsze dla owadów są irgi (Cotoneaster sp.), a ponadto krzewy owocowe, takie jak maliny, porzeczki, agrest czy borówka amerykańska.
Piękną rośliną jednoroczną, cenioną również przez pszczoły jest facelia błękitna (Phacelia tanacetifolia). Nasiona tego gatunku możemy wysiewać już w kwietniu. Wielu pszczelarzy wysiewa facelię także w czerwcu, dzięki czemu zapobiegają krytycznemu okresowi w pożytkach pszczelich, jaki ma miejsce w sierpniu. Jednak późniejsze wysiewy mogą ograniczać potencjał miododajny. Facelia jest stosowana także jako tzw. nawóz zielony, gdyż poprawia żyzność gleby i może ograniczać występowanie niektórych patogenów.
Na początku lata zakwitają różnorodne kwiaty łąkowe, z których korzystają pszczoły – koniczyna, komonica łąkowa, chaber bławatek, kozłek lekarski czy wyka ptasia. Możemy je wykorzystać w ogrodzie jak elementy łąki kwietnej, wysiewając nasiona od połowy kwietnia do końca maja.
Bardzo cenionym gatunkiem miododajnym, występującym na wilgotniejszych terenach jest delikatny nostrzyk żółty (Melilotus officinalis). Na podobnych stanowiskach dobrze czują się też rośliny kwitnące nieco później – błękitny ogórecznik lekarski (Borago officinalis) i przegorzan trwały (Echinops ritro), z dekoracyjnymi kwiatostanami w postaci kolczastych kulek. Ten ostatni gatunek jest byliną, więc może pozostać w ogrodzie przez wiele lat, podobnie jak szereg ziół. Z popularnych przypraw miododajnych wymienić należy tymianek, cząber, oregano, szałwię, macierzankę, a dodatkowych barw doda jeżówka purpurowa, hyzop lekarski, kocimiętka i lawenda.
Sezon pożytków pszczelich wieńczy nawłoć (Solidago sp.), aster nowoangielski (Aster novae-angliae) i wrzos pospolity (Calluna vulgaris). W Polsce występuje kilka gatunków nawłoci, które charakteryzują się okazałymi, żółtymi kwiatostanami, pojawiającymi się końcem lata. Należy uważać szczególnie na nawłoć kanadyjską, gdyż jest to bylina nektarodajna, ale też bardzo ekspansywna. Zdecydowanie delikatniejszymi roślinami są wrzosy, które były eksploatowane przez polskich pszczelarzy jeszcze przed wojną. Pyłek wrzosowy został zaklasyfikowany do grupy o najwyższej wartości odżywczej dla pszczół. Wrzosy preferują lekkie, jałowe gleby o kwaśnym odczynie i w takich warunkach stworzą dekoracyjny różowo-liliowy dywan, który z pewnością urozmaici jesienny ogród.
Niezależnie od tego, jaki klucz zastosujemy w łączeniu roślin miododajnych w naszym ogrodzie - kolor, zapach, czas wegetacji czy moment kwitnienia – ważne, by stanowił pożytek zarówno dla owadów, jak i dla nas.
Źródła:
https://www.portalpszczelarski.pl
Lipiński M. 2010. Pożytki pszczele, zapylenie i miododajność roślin.
