Oczary – krzewy kwitnące zimą

Oczar (Hamamelis) w naturze występuje w Azji oraz w Ameryce Północnej. Obecnie znanych jest sześć gatunków tego krzewu, z czego w Polsce spotkać można trzy: oczar omszony, wirginijski i japoński, a także jeden gatunek mieszany – oczar pośredni. Krzewy przypominają nieco leszczynę, stąd ich inna nazwa to leszczyna czarownicy. Znane są też pod nazwą orzecha czarnoksięskiego.

Oczary kwitną o bardzo nietypowej porze roku: ich niezwykłe kwiaty można podziwiać późną jesienią oraz zimą (od stycznia do marca). Oryginalne, pająkowate kwiaty oczarów mają cztery wydłużone, nitkowate płatki, które mogą być gładkie lub delikatnie pofalowane. Ich piękne, pastelowe barwy - żółte, pomarańczowe lub czerwone - przyciągają wzrok. Do tego ciekawie kontrastują z brązowym lub purpurowym wnętrzem kielicha. Poza tym kwiaty niektórych gatunków i odmian delikatnie pachną.

Oczary mogą rosnąć zarówno na stanowiskach słonecznych, jak i w półcieniu. Należy sadzić je w miejscach zacisznych, osłoniętych od wiatru. Rośliny te preferują żyzne, próchnicze i wilgotne gleby o odczynie lekko kwaśnym (pH od 4,5 do 6,5). Jedynie oczar wirginijski może rosnąć na glebach wapiennych (czyli o odczynie zasadowym).

Oczary są całkowicie mrozoodporne, więc nie trzeba zabezpieczać ich na zimę. Wyjątkiem są młode okazy, które są wrażliwe na wiosenne przymrozki. Natomiast rośliny te bardzo źle znoszą suszę, dlatego w czasie gorących i bezdeszczowych miesięcy należy je regularnie i obficie podlewać.

Oczary kwitną na pędach dwuletnich oraz starszych, dlatego nie należy ich corocznie przycinać, ponieważ wtedy nie zakwitną. Krzewy te w ogóle źle znoszą cięcie, więc przycinanie należy ograniczyć do usuwania chorych, martwych i uschniętych gałązek. Wycinać należy także pędy krzyżujące się oraz te, które zaburzają kształt korony.

Oczary najpiękniej wyglądają posadzone pojedynczo lub w niewielkich grupach. Ich liście barwy ciemnej zieleni ładnie kontrastują z roślinami o odmiennej kolorystyce. Warto posadzić je w dobrze widocznym miejscu (np. wzdłuż ścieżki czy blisko domu), aby móc w pełni docenić ich urodę, kiedy kwitną – czyli późną jesienią, zimą oraz wczesną wiosną.

Jakie gatunki oczarów można spotkać w polskich ogrodach?

Oczar omszony

Oczar omszony (Hamamelis mollis) to najbardziej dekoracyjny gatunek oczaru. Krzew ten wywodzi się ze wschodniej części Azji (Chiny). Ma postać niewielkiego drzewa i może dorastać do około 3 m wysokości. Liście, pędy oraz pąki kwiatowe tego gatunku oczaru są gęsto i miękko owłosione, stąd jego nazwa – „omszony”. Na jesieni jego liście przybierają bardzo atrakcyjny, cytrynowożółty kolor. Zimą brązowieją i w takiej postaci wiszą na drzewie aż do wiosny. Oczar omszony jest jednym z najwcześniej zakwitających krzewów – kwitnie od lutego (czasem nawet od stycznia) aż do końca marca. Kwitnący krzew wygląda bardzo oryginalnie na tle śniegu. Wąskie i długie płatki (około 3 cm długości) koloru żółto-złocistego otoczone są purpurowym, owłosionym w środku kielichem. Oczar omszony jest całkowicie mrozoodporny, jedynie młodsze egzemplarze należy okrywać na zimę, ponieważ mogą przemarzać. Po kwitnieniu (czyli wczesną wiosną) należy przyciąć oczaru, usuwając pędy uschnięte, chore i krzyżujące się.

Jedną z ciekawszych odmian oczaru omszonego jest odmiana ‘Pallida’, która ma pachnące, fantazyjnie pofalowane i poskręcane płatki koloru złocistożółtego.

Oczar wirginijski

Oczar wirginijski (Hamamelis virginiana) to długowieczny, wolno rosnący krzew, który dorasta do około 3-4 m wysokości. Ma skórzaste liście barwy ciemnej zieleni, które na jesieni zmieniają barwę na złocisto-miedzianą. Kwitnie jesienią: od końca września do pierwszych przymrozków. Kwiaty oczaru wirginijskiego silnie pachną i mają jasnożółty kolor. Ciężko je wypatrzyć wśród żółtych, jesiennych liści. Owoce oczaru dojrzewają dopiero rok po kwitnieniu. Pękając, wyrzucają na dużą odległość dwa małe, czarne, błyszczące nasiona. W przeszłości owoce oczaru (a także jego kora i liście) używane były przez Indian Ameryki Północnej do leczenia rozmaitych chorób. Dlatego krzew ten czasem nazywany jest „Złotem Indian”. Także dzisiaj roślina ta dostarcza wielu cennych substancji, które wykorzystywane są w farmakologii i kosmetologii. Oczar wirginijski ma działanie przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie oraz przeciwkrwotocznie. Używa się go także między innymi przy produkcji balsamów do masażu i odmładzających maseczek.

Oczar japoński

Oczar japoński (Hamamelis japonica), jak sama nazwa wskazuje, pochodzi z Japonii. Jest to szeroko rozrastający się krzew, który może osiągać około 10 m wysokości (w naszych warunkach klimatycznych dorasta do około 3 m). Ma szerokie i długie liście (12 cm), które na przełomie września i października stają się pomarańczowo-żółte lub pomarańczowe-czerwone. Kolorowe liście są ozdobą krzewu aż do wiosny. Oczar japoński kwitnie od stycznia do końca marca. Wtedy to krzew obsypany jest licznymi, żółtymi kwiatami, które ciekawie kontrastują z ciemnopurpurowym wnętrzem kielicha. Oczar japoński to gatunek kolekcjonerski, bardzo rzadko spotykany w naszych ogrodach.

Bardzo dekoracyjną odmianą jest odmiana ‘Flavopurpurescens’, posiadająca czerwono-żółte kwiaty, które z daleka wydają się być pomarańczowe. Jesienią liście tej odmiany mają intensywnie żółty kolor.

Oczar pośredni

Oczar pośredni (Hamamelis x intermedia) to mieszaniec, który powstał ze skrzyżowania ze sobą oczaru omszonego i japońskiego. Krzew ten dorasta do około 4 m wysokości i dość szeroko się rozrasta. Źle znosi cięcie, więc nie należy go zbyt często i intensywnie przycinać. Rany po cięciu zabliźniają się bardzo powoli i nie pobudza to rośliny do wywarzania nowych pędów. Gatunek ten kwitnie od stycznia do kwietnia. Oczar pośredni ma pachnące kwiaty koloru żółtego bądź czerwonego (w zależności od odmiany). Zielone liście tego krzewu na jesieni przybierają barwę czerwoną albo żółtą. Oczar pośredni ma wiele ciekawych odmian, które różnią się między sobą przede wszystkim kolorem i wielkością kwiatów, np.:

‘Arnold Promise’ – odmiana ta ma duże, pachnące kwiaty o siarkowo-żółtych, kędzierzawych płatkach. Kolor płatków ciekawie kontrastuje z zielono-czerwonym środkiem kielicha.

‘Diane’ – jest to bardzo dekoracyjny krzew o dużych, licznych, czerwono-brązowych kwiatach, które pojawiają się w lutym. Wnętrze kielicha jest fioletowe, a liście na jesieni mogą być żółte lub czerwone.

‘Orange Beauty’ – odmiana ta ma duże, żółto-pomarańczowe kwiaty, które pięknie kontrastują z brązowo-czerwonym wnętrzem kielicha. Krzew ten ciekawie wygląda także jesienią, kiedy jego liście przybierają intensywnie żółtą barwę.

‘Westerstede’ – jasnożółte kwiaty tej odmiany u nasady są czerwono-brązowe i pojawiają się w lutym. Odmiana ta kwitnie bardzo obficie i jest bardzo odporna na mróz.