Polistyren ekstrudowany XPS – czy jest lepszy od styropianu EPS?

XPS jest materiałem budowlanym służącym do izolowania ścian budynków i powierzchni wewnętrznych. Ze względu na skuteczne zatrzymywanie ciepła, a także wysoką odporność na wilgoć i ściskanie, XPS jest materiałem trwalszym niż styropian czy wełna mineralna.

Występuje pod nazwą „styrodur”. Jednak jest to nazwa handlowa jednego z producentów. Dlatego najczęściej materiał ten znajdziesz pod nazwą polistyren ekstrudowany, styropian XPS czy po prostu XPS.

Skuteczne izolowanie ścian, jakie zapewnia XPS, możliwe jest dzięki procesowi produkcji, który określa się mianem ekstrudowania. Na początku jego przebiegu granulki polistyrenu są spieniane przy użyciu pary wodnej (tak jak przy tworzeniu styropianu). Następnie owe granulki trafiają do ekstrudera, czyli maszyny, która pod wpływem wysokiego ciśnienia i temperatury formuje płyty w określonym rozmiarze. W wyniku tego procesu powstaje mocno zbity, gładki materiał.

Ze względu na wyjątkową trwałość, polistyrenowa masa, z której w ekstruderze tworzy się XPS, jest powszechnie wykorzystywana w budownictwie. Wyróżnia się także dobrą izolacją termiczną i niewielką nasiąkliwością.

Efektywne izolowanie budynków jest ważne nie tylko ze względu na mniejsze wydatki na ogrzewanie, ale również z powodu coraz bardziej restrykcyjnych norm zużycia energii. Z tego powodu ważny jest współczynnik przewodzenia ciepła. Określa on ilość energii termicznej, jaką dany materiał przepuszcza pod wpływem różnic temperatur. Oznaczany jest grecką literą Λ (lambda).

Współczynnik przewodzenia ciepła powinien być jak najniższy. Im niższa jest jego wartość, tym cieńszą izolację można wyprodukować. Polistyren ekstrudowany XPS ma ten wskaźnik na poziomie 0,036-0,032 W/m⊃2;. Oznacza to, że izoluje ciepło wewnątrz pomieszczenia tak skutecznie jak styropian, a przy tym jest od niego cieńszy.

Wymieniony tu wskaźnik powiązany jest z oporem cieplnym. W tym miejscu po raz kolejny widać, jak istotna jest gładka, zagęszczona struktura XPS. Co do zasady, im grubszy jest materiał izolacyjny, tym mniej ciepła oddaje z pomieszczenia. Jednak zwarta forma płyty XPS sprawia, że jej opór cieplny jest podobny jak w przypadku dużo grubszej warstwy styropianu i wynosi około 0,5-1,15 m⊃2;K/W.

Struktura XPS wpływa na jego odporność na obciążenia. Z tego powodu sprawdza się wszędzie tam, gdzie istnieje duże ryzyko, że zostanie poddany ściskaniu przez duży ciężar. Miarami w tym wypadku są kg/m⊃3;, określające gęstość i grubość materiału, a także kPa – informujące o naprężeniu.

Im wyższa jest gęstość polistyrenu ekstrudowanego, tym jest on wytrzymalszy i – co się z tym wiąże – odporny na odkształcenia oraz kruszenie. Dla przykładu, przy grubości na poziomie 2-3 cm i gęstości 29-39 kg/m⊃3;, naprężenie ściskające przy obciążeniu 10% (nacisku niezbędnego do ściśnięcia płyty na 1/10 jej grubości) wynosi 250 kPa. Przy większych grubościach i gęstościach XPS może znieść jeszcze więcej.

Materiał ten jest też mało podatny na wsiąkanie wody i tym samym wykazuje się odpornością na warunki atmosferyczne, gnicie oraz odkształcanie. Niska nasiąkliwość utrudnia także rozwój bakterii i grzybów.

Poziom nasiąkliwości styroduru mierzony jest przy pomocy wskaźnika WL(T). Oznacza on pełne, długotrwałe zanurzenie płyty XPS. W przypadku tego materiału wynosi on poniżej 0,7 WL(T). Oznacza to, że XPS nasiąknie co najwyżej w 0,7%, niezależnie od grubości płyty. Warto dodać, że pełne i długotrwałe zanurzenie polistyrenu ekstrudowanego raczej nie zdarza się poza testami.

XPS jest też materiałem bezpiecznym. Na etapie produkcji dodawane są odpowiednie odczynniki chemiczne, opóźniające jego zapłon. Gdy jednak dojdzie do dużego pożaru, płyta XPS nie podtrzymuje ognia. Jest materiałem gasnącym samoczynnie. W kontakcie z ogniem topi się i zwęgla. Należy jednak dodać, że w przypadku zaprószenia ognia, zdecydowanie odporniejszym materiałem izolacyjnym jest wełna mineralna.

Polistyren ekstrudowany jest materiałem przygotowywanym przez producentów w odgórnie określonym rozmiarze. Z tego względu można zazwyczaj kupić płyty o grubości od 2 do 15 cm. Czasem dostępne są także inne wymiary.

Co ważne, wspomniana grubość ma kluczowy wpływ na większość parametrów XPS. Od niej zależą bowiem właściwości izolacyjne, takie jak współczynnik przewodzenia ciepła i opór cieplny, a także odporność na nacisk.

W przeciwieństwie do styropianu, styrodur można kupić w różnych kolorach. Nie mają one jednak żadnego wpływu na właściwości materiału. Barwy polistyrenu ekstrudowanego XPS różnią się tylko ze względu na chęć odróżnienia się od siebie poszczególnych producentów.

Materiał ten może być użyty do izolacji w każdym pomieszczeniu, niezależnie od typu budynku (zarówno izolacji termicznej, jak i przeciw wilgoci). Są jednak miejsca, w których polistyren ekstrudowany XPS jest szczególnie polecany i znajduje szerokie zastosowanie.

Do szczególnie istotnych cech płyt XPS, które przekładają się na utrzymanie fundamentów w dobrym stanie, są niska nasiąkliwość i odporność na nacisk. Jaka grubość materiału jest w tym wypadku wskazana? Najlepiej jak największa, czyli np. płyty o grubości 15 cm.

Fakt, że płyty XPS są dość cienkie powoduje, że sprawdzają się w zasadzie we wszystkich wnętrzach. Przykładowo styrodur pod drzwiami wejściowymi uszczelni pomieszczenie, eliminując mostki termiczne, czyli miejsca, przez które ucieka ciepłe powietrze. To samo zadanie spełni pod drzwiami balkonowymi. Uszczelni także okna, dzięki czemu w domu będzie nie tylko cieplej – mniej odkręcone kaloryfery to także sposób na dodatkowe oszczędności.

Trwałość, jaką zapewnia polistyren ekstrudowany, jest powodem, dla którego właśnie na nim warto ułożyć posadzkę. Niska podatność na odkształcenia redukuje bowiem ryzyko opadnięcia podłogi. Co więcej, z tego materiału wykonywane są także listwy przypodłogowe, które – jako że XPS to substancja odporna na obicia – przez wiele lat zachowają bardzo dobry wygląd.

Jako że styrodur doskonale radzi sobie z uszczelnianiem mostków cieplnych, stosuje się go również do izolowania dachów i stropów. Nie bez znaczenia jest przy tym także jego odporność na wodę.

Płyty XPS wykorzystuje się również przy budowie dróg dla pojazdów kołowych i torowisk. Co więcej, układa się go także w halach fabrycznych i magazynowych – dzięki niemu ciężkie maszyny (np. wózki widłowe) czy regały z paczkami nie odkształcają posadzki.

Lepsze właściwości termoizolacyjne ma XPS. Jego współczynnik przewodzenia ciepła i opór cieplny są niższe niż styropianu. Wynika to z budowy obu materiałów. Styropian jest chropowaty, a jego struktura luźniejsza.

Należy jednak pamiętać, że różnice te nie są tak duże, by uważać styropian za zły izolator. Przed wilgocią i utratą ciepła może ochronić równie skutecznie jak XPS – należy jednak ułożyć grubszą jego warstwę.

Czym ciąć XPS?

Do cięcia polistyrenu ekstrudowanego nadaje się m.in. piła płatnica lub brzeszczot. Inne skuteczne narzędzia to nóż do wykładzin lub nóż termiczny.

Czym kleić płyty XPS?

Do klejenia należy stosować kleje poliuretanowe lub bitumiczne. Sprawdzi się również klej dyspersyjny – w odróżnieniu od dwóch pierwszych może być stosowany do klejenia płyt XPS także na płytach gipsowych i wiórowych oraz konstrukcjach metalowych.

Listwy przypodłogowe XPS czy MDF – które wybrać?

W tym przypadku wybór materiału należy rozważyć samodzielnie, ponieważ oba mają swoje plusy. Listwy styrodurowe są odporniejsze na wilgoć i uszkodzenia, zaś modele z MDF są dostępne w różnych formach (np. laminowane lub lakierowane). Co ważne, te drugie są też tańsze.

Folia kubełkowa na płyty XPS – czy ma sens?

Nacisk gruntu nie wpływa na właściwości tego materiału. Nie ma więc potrzeby zabezpieczania go dodatkowo folią kubełkową.

Artykuł powstał we współpracy z firmą Styropmin