Porzeczka czarna, czerwona, biała

Porzeczka (Ribes) to roślina z rodziny agrestowatych, do której zaliczamy około 150 gatunków (z czego w Polsce w stanie dzikim występuje 6 gatunków). Rośliny te spotkać można głównie na półkuli północnej w strefie klimatów umiarkowanych, wiele upraw znajduje się w Europie. Jako krzewy owocowe uprawia się porzeczki czarne (Ribes nigrum), czerwone (Ribes rubrum) oraz białe (Ribes niveum), a także porzeczkę agrest. Jako pierwsze dojrzewają porzeczki czarne – można je zbierać już w lipcu. Porzeczki czerwone i białe dojrzewają nieco później, przeważnie w połowie sierpnia. Krzewy te mają bardzo podobne wymagania co do stanowiska, podłoża, warunków uprawy. Różni je natomiast technika, czas i sposób cięcia. Owoce porzeczek idealnie nadają się do bezpośredniego spożycia, jak i na dżemy, galaretki, nalewki itp. Można je hodować zarówno w przydomowych ogródkach, jak i uprawiać przemysłowo.

Porzeczki to krzewy, które mogą dorastać do około 2-3 m wysokości. Liście są sezonowe (niekiedy zimozielone), dość duże, zielone, 2-7 klapowe. Licie porzeczki czarnej (a także kwiaty i owoce) pokryte są żywicznymi gruczołkami, które wydzielają bardzo silny, charakterystyczny zapach. Kwiaty porzeczek są drobne, niepozorne, żółtawe lub żółtozielone i zebrane w długie grona. Najwcześniej zakwitają porzeczki czarne (już w maju), czerwone i białe – nieco później. Owoce porzeczki to małe, kuliste jagody. Porzeczki czarne mają owoce czarne, słodkawe, bardzo aromatyczne. Owoce porzeczki czerwonej są błyszczące, szkliste, czerwone, dość kwaśne. Jagody porzeczki białej są białe z żółtymi paskami, zebrane są w długie grona, w smaku kwaśno-słodkie.

Porzeczki powinny rosnąć na stanowisku słonecznym, ciepłym, osłoniętym przed silnym wiatrem. Optymalne podłoże powinno być żyzne, przepuszczalne, o pH od 6,0 do 7,0. Można przed wysadzeniem roślin do gruntu zasilić glebę kompostem lub obornikiem. Krzewom nie służy gleba ciężka, podmokła, wapienna. Wierzchnią warstwę podłoża należy wyściółkować, co zapobiegnie nadmiernemu rozrastaniu się chwastów oraz ograniczy parowanie wody z gleby. Porzeczki powinny mieć stale lekko wilgotne podłoże, w czasie upałów wymagają obfitego podlewania.

Porzeczki sadzimy w rozstawie 1,5 m. Krzewy uprawiane w pojemnikach można sadzić przez cały sezon wegetacyjny. Natomiast krzewy z tzw. „gołym korzeniem” (kopane z gruntu) sadzimy na wiosnę albo na jesieni (październik, do listopada). Porzeczki rozmnażać można wegetatywnie – przez odkłady.

Na porzeczki bardzo dobrze wpływa nawożenie organiczne (kompost, obornik). Rośliny warto zasilić takim nawozem co około 2-3 lata. Krzewy można także nawozić nawozami mineralnymi – na wiosnę warto zastosować nawozy azotowe, na jesieni natomiast – potasowe. Porzeczki wykazują też większe zapotrzebowanie na magnez i żelazo. Przy uprawie tych krzewów stosuje się również mineralne nawozy wieloskładnikowe (doglebowe lub dolistne).

Warto posadzić w ogrodzie odmiany porzeczek, które są odporne na choroby i szkodniki. Do najczęściej występujących szkodników i chorób porzeczek zalicza się np. krzywik porzeczkowiaczek (szkodnik), antraknoza, amerykański mączniak agrestu, rdza wejmutkowo-porzeczkowa, zamieranie pędów (choroby).

Porzeczki są mrozoodporne, jednak młode egzemplarze (szczególnie porzeczki czarnej) należy okrywać na zimę. Krzewy należy też regularnie odchwaszczać.

Porzeczki czarne najlepiej owocują na pędach jednorocznych i dwuletnich, a porzeczki czerwone i białe – na pędach trzy- i czteroletnich. Porzeczki przycinamy dwukrotnie w ciągu roku – zimą (od stycznia do marca) oraz latem (po owocowaniu).

Porzeczka czarna: po owocowaniu wycinamy pędy trzyletnie oraz starsze, zostawiamy tylko 4-6 pędów jednorocznych oraz 3-4 pędy dwuletnie. Usuwamy też pędy połamane, uszkodzone, uschnięte, pokładające się, słabsze.

Porzeczka czerwona i biała: wczesną wiosną lub po owocowaniu usuwamy pędy pięcioletnie i starsze, zostawiamy pędy trzy- i czteroletnie. Wycinamy także pędy chore, uschnięte, pokładające się, nadmierne się krzyżujące oraz wiotkie, słabe i cienkie.

Co około 7-8 lat warto całkowicie odmłodzić krzewy – wycinamy wtedy wszystkie pędy tuż przy ziemi.

Porzeczki uprawiane są ze względu na smaczne owoce, które nadają się zarówno do spożycia na surowo, jak i na przetwory. Zawierają dużo cukru i pektyn, a także bardzo dużo witaminy C oraz witaminę PP. Z porzeczek robić można dżemy, galaretki, kompoty, a także nalewki czy wino, nadają się również na mrożonki. W smaku są wyraziste, słodko-kwaśne, a porzeczki czarne wydzielają bardzo silny, charakterystyczny zapach, dzięki specjalnym gruczołkom, którym pokryte są liście, kwiaty i owoce.

Porzeczka czarna

'Bona' – odmiana polska o bardzo dużych, słodkich owocach, które dojrzewają bardzo wcześnie, bo już pod koniec czerwca. Krzewy mają rozłożysty pokrój i rosną średnio silnie. Odmiana idealna do uprawy w przydomowych ogródkach.

'Ceres' – odmiana o smacznych owocach zebranych w duże grona. Jagody nierównej wielkości, dojrzewają w połowie lipca i i dość łatwo opadają. Krzewy tej odmiany rosną średnio silnie i są odporne na większość chorób i szkodników.

'Ojebyn' – odmiana o owocach średnich i dużych, zebranych w duże grona, w smaku słodko-winnych. Jagody dojrzewają w pierwszej połowie lipca i nie osypują się. Krzew ten rośnie niezbyt silnie, owocuje regularnie i obficie. Odmiana odporna na mróz, ale dość wrażliwa na rdzę wejmutkowo-porzeczkową.

'Titania' – jedna z bardziej polecanych odmian o średniej wielkości owocach zebranych w duże grona. Owoce dojrzewają w połowie lipca, są słodko-winne i nie osypują się. Krzewy tej odmiany rosną bardzo silnie, są mrozoodporne i niewrażliwe na choroby. Odmiana szwedzka.

Porzeczka czerwona

'Detvan' – duże, jaskrawoczerwone owoce zebrane są w bardzo długie grona. Jagody dojrzewają w pierwszej połowie lipca. Krzewy te charakteryzują się silnym wzrostem i są odporne na choroby i niewrażliwe na mróz (także kwiaty).

'Rosetta' – owoce tej odmiany są duże, kuliste, jaskrawoczerwone, z połyskiem. Zebrane są w bardzo długie grona, więc bardzo dobrze nadają się do zbioru ręcznego. Dojrzewają w drugiej połowie lipca. Krzew o silnym wzroście, dość odporny na choroby (czasem porażany przez amerykańskiego mączniaka agrestu).

'Tatran' – odmiana o dużych owocach barwy ciemnoczerwonej, które zebrane są w bardzo długie grona. Owoce dojrzewają pod koniec lipca, jest to odmiana bardzo plenna. Krzewy charakteryzują się silnym wzrostem, nie są podatne na choroby. Roślina mrozoodporna.

Porzeczka biała

'Blanka' – odmiana o dużych (do 10 mm średnicy) owocach, które mają żółtawą skórkę i zebrane są w długie grona. W smaku są słodko-kwaśne, łagodne. Owoce dojrzewają dość późno – pod koniec lipca lub na początku sierpnia. Krzewy rosną silnie, są odporne na choroby.

'Biała z Juterbog' – odmiana o dużych, biało-żółtych owocach, które są słodko-kwaśne. Owoce zebrane są w długie, zwarte grona i dojrzewają w połowie lipca. Krzew rośnie słabo, ma pokrój szeroko kulisty. Odmiana odporna na mróz i choroby.