Storczyk

• Czy wiesz, że storczyki są jadalne? Kwiaty storczyków są używane w cukiernictwie do ozdabiania tortów i ciast. Ich smak przypomina sałatę. W dodatku jedna z najpopularniejszych przypraw na świecie, wanilia, jest owocem storczyka!
• Orchidee zapylane są przez... kolibry! Choć większość gatunków przyciąga głównie owady, niektóre odmiany zapylane są przez ptaki. Gustują one przede wszystkim w kwiatach o czerwonej barwie.
• Storczyki mylnie uważane są za rośliny egzotyczne. Wiele odmian rzeczywiście rośnie w tropikach, ale dużą część z nich spotkamy w innych częściach świata – nawet w polskich Tatrach!
• Storczyki rosły już 20 milionów lat temu! Jednym z najstarszych poznanych storczykowatych jest Meliorchis. Jego pyłek znaleziono przy skrzydle pszczoły zatopionej w bursztynie. To pierwsza, skamieniała orchidea, która została opisana.
• Warto wiedzieć, że ze względu na różnorodność gatunkową, nie mamy pewności, że wszystkie odmiany storczyków są bezpieczne dla zwierząt i ludzi. Z łatwością znajdziemy jednak gatunki, które psom i kotom z pewnością nie szkodzą. Wśród nich są m.in. Phalaenopsis, Dendrobium, Cymbidium i wiele innych popularnych storczyków.

Storczyki, potocznie nazywane Orchideami, to rośliny z rodziny Orchidaceae. Jej przedstawiciele występują na całym świecie i szacuje się, że w stanie dzikim można spotkać nawet około 28 tysięcy różnych ich gatunków. W Polsce znajdziemy kilkadziesiąt z nich (wszystkie pod ścisłą ochroną). Te, które zdobią nasze domy, mają zwykle przepiękne kwiaty i stanowią wyjątkową ozdobę wnętrz.

Storczyki znacznie różnią się od siebie potrzebami, co w dużej mierze zależy od tego, w jakim miejscu występują w naturze. Co jednak jest wspólne dla większości gatunków, to duże zapotrzebowanie na światło. Wybierz ekspozycję na oknie wschodnim i zachodnim, z rozproszonym światłem (czyli bezpośrednimi promieniami słonecznymi, które są przefiltrowane np. przez cienką firankę czy przesłonięte koronami drzew za oknem). Dzięki takiej wystawie możesz spodziewać się, że orchidee zakwitną, a kwiaty utrzymają się przez dłuższy czas. Duża część gatunków wymaga temperatury 16-24°C.

Pojedyncze odmiany dobrze czują się na zewnątrz – późną wiosną oraz latem spokojnie można wystawiać je na balkon lub taras. Należy chronić je jednak przed bezpośrednimi promieniami słonecznymi i niską temperaturą. Co ciekawe nocne wahania temperatury mogą wzmocnić i przedłużyć ich kwitnienie. Gatunki, które można wystawiać latem na zewnątrz, to m.in. Cymbidium i Dendrobium.

Storczyki są wrażliwe na nadmiar wody. Przy zbyt częstym i obfitym podlewaniu ich korzenie mogą gnić, co doprowadza do żółknięcia liści i zamarcia rośliny.

Zanim przystąpisz do podlewania, sprawdź, czy podłoże porządnie przeschło. Kontroluj również stan korzeni. Jeśli są one odrobinę pomarszczone i mają szarawy kolor, to koniecznie chwytaj za konewkę. Gdy korzenie są w zielonym kolorze, storczyk prawdopodobnie jeszcze nie wymaga podlewania.

Roślinę możesz podlać od góry. Postaw ją na podstawce i dokładnie przelej wodą, po czym zostaw na kilkanaście minut. Po tym czasie wylej wodę z podstawki.

Dobrym sposobem jest namaczanie storczyków. Do miski z wodą wstawiamy doniczkę z rośliną – tak, aby poziom wody sięgał połowy jej wysokości. Po pół godzinie wyjmujemy storczyka. Doniczkę odstawiamy, aby nadmiar wody mógł swobodnie wypłynąć.

Co ważne, przy podlewaniu należy korzystać wyłącznie z miękkiej wody o temperaturze pokojowej – może być przegotowana i odstana lub przefiltrowana. Dobrze sprawdzi się także deszczówka.

Częstotliwość podlewania zależy od pory roku i temperatury panującej w mieszkaniu. Zimą znacznie ogranicz podlewanie. Co więcej, duży wpływ na zapotrzebowanie na wodę ma wybrana doniczka. Rośliny w niedużych doniczkach podlewamy o wiele częściej niż te w większych, gdzie podłoża jest dużo.

Jeśli chodzi o wilgotność powietrza, wśród storczyków można zaobserwować wyraźny podział na te bardziej wymagające i takie, które lepiej adaptują się do domowych warunków. Do storczyków łatwych w uprawie zaliczymy m.in. Phalaenopsis i Dendrobium. Ich wymagania są nieduże i dobrze rosną w wilgotności powietrza od 50 do 60%.

Pojedyncze gatunki mogą wymagać trzymania w terrariach lub szklanych kloszach. Ich zapotrzebowanie na wilgotność powietrza sięga nawet 90%. Wśród nich znajdziemy wiele rodzajów jewelorchids (gatunków, które charakteryzują się jaskrawym i bardzo kontrastowym unerwieniem, tworzącym na liściach wyjątkowe wzory), np. Ludisia czy Anoectochilus.

W okresie grzewczym większość popularnych gatunków może wymagać sztucznego podnoszenia wilgotności powietrza, np. za pomocą nawilżacza. Świetnie sprawdzą się także domowe metody, takie jak wywieszanie mokrych ręczników na grzejniku lub wystawianie tacek z wodą. Wystarczy, że na szklanej lub plastikowej tacce położysz kamienie lub keramzyt i całość zalejesz wodą. Woda powoli będzie parować, tworząc idealne warunki dla roślin.

Wybór odpowiedniego podłoża zależy od gatunku storczyka. Epifity (gatunki mające korzenie powietrzne), takie jak Phalaenopsis, wymagają bardzo lekkich i przepuszczalnych mieszanek, które szybko wysychają. Możesz je uprawiać nawet w samej korze sosnowej o średniej frakcji.

Jeśli tworzysz własną mieszankę do storczyków, oprócz kory, wykorzystaj keramzyt oraz torf. Dzięki temu podłoże pozostanie wilgotne na dłużej.

Gatunki, które w naturze rosną na ziemi, czyli tzw. geofity, mogą wymagać bardziej zasobnego podłoża. Może to być mieszanka substratu kokosowego lub torfu, mchu torfowca (spagnum), kory sosnowej i perlitu. Wszystkie składniki mieszamy w równych proporcjach.

Niektóre storczyki wymagają wyższej wilgotności podłoża, np. Restrepie. Do ich uprawy wystarczy sam mech sphagnum. Trzeba jednak uważać, aby nie upychać go w doniczce zbyt ciasno. Powinien luźno okalać korzenie.

Dostępne są także gotowe mieszanki do storczyków, które zazwyczaj zawierają korę, włókno kokosowe, torf i skały wulkaniczne. Takie podłoża nie wymagają żadnych dodatków.

• Falenopsis – jeden z łatwiejszych w uprawie rodzajów storczyków. Wyróżnia się okazałymi, długo utrzymującymi się kwiatami w różnych kolorach.
• Cymbidium – kwitnące raz w roku kwiatami o różnej barwie, zależnie od odmiany.
• Ludisja – mała, naziemna orchidea o ciemnozielonych liściach i charakterystycznym, kremowym unerwieniu.
• Macodes petola – niewielka roślina o zielonych liściach i jaskrawym unerwieniu układającym się w wyjątkowe wzory.

Orchidee rosną dość wolno i nie mają dużego zapotrzebowania na składniki pokarmowe. Nawozimy je 1-2 razy w miesiącu, co pozwoli im na tworzenie pięknych kwiatów. Należy korzystać z nawozów przeznaczonych do storczyków (według zaleceń na etykiecie). Mogą być to zarówno pałeczki nawozowe, jak i nawozy w płynie. Ciekawym rozwiązaniem są chusteczki do pielęgnacji storczyków, które jednocześnie oczyszczają i odżywiają dolistnie rośliny.

Nawożenie możesz uzupełnić domowymi sposobami. Ekologiczną odżywkę bogatą w potas z łatwością stworzysz ze skórki bananów. Skórkę zalej litrem wody i odstaw na dwa dni. Po tym czasie roztwór przelej przez gazę i rozcieńcz z wodą w proporcji 1:1. Rośliny wystarczy podlać odżywką raz w miesiącu.

Stosuj nawozy wyłącznie w okresie wegetacji roślin. Gatunki, które przechodzą właśnie okresowy spoczynek, nie wymagają podawania nawozu.

Przesadzanie wykonujemy rzadko, raz na 2-3 lata, kiedy korzenie widocznie przerastają obecną doniczkę. Dobrze przesadzić storczyka, gdy podłoże jest zbite, co ogranicza dostęp powietrza do korzeni.

Wybierz pojemnik 2-3 cm większy od poprzedniego. Najbardziej popularnym modelem jest wysoka, plastikowa doniczka. Pojemnik powinien mieć otwór odpływowy na dole, co zapobiega zatrzymywaniu wody.

Częstą praktyką jest tworzenie dodatkowych otworów po bokach doniczki, np. za pomocą lutownicy lub rozgrzanego śrubokręta. Dzięki temu roślina otrzymuje lepszy dostęp do tlenu, a podłoże przesycha równomiernie.

Do doniczki możesz dobrać ozdobną osłonkę, lecz nie powinna być zbyt ciasna – doniczka nie może do niej przylegać. Pomiędzy ścianami warto zachować przestrzeń, aby korzenie miały swobodny dostęp do tlenu.

Przesadzanie to świetny moment na zajrzenie w korzenie rośliny. Wszystkie przesuszone lub gnijące korzenie warto wyciąć i po tym zabiegu pozostawić roślinę na powietrzu do przeschnięcia.

Rośliny można rozmnożyć na kilka sposobów. W domowych warunkach najłatwiejsze jest oddzielanie odrostów. Wiele gatunków, np. Phalaenopsis, tworzy przy głównym pędzie małe odrosty boczne, czyli tzw. keiki. Takie pędy odrostowe, wraz z korzeniami powietrznymi, oddzielamy od rośliny matecznej i umieszczamy w nowej doniczce w świeżym podłożu do storczyków.

W naturze storczyki rozmnażają się również z nasion, jednak w domu zapylenie kwiatów jest bardzo trudne. Same nasiona należy wysiewać na specjalnie przygotowanych pożywkach z sacharozą lub obecnością grzybów.

Wśród szkodników, które najczęściej pojawiają się na storczykach, jest wełnowiec. Rozpoznasz go z łatwością — tworzy na liściach charakterystyczne białe, puchate plamki. Postępowanie w jego przypadku jest jednak proste. Pasożyty zdejmij z rośliny za pomocą wacika, a następnie przetrzyj te miejsca alkoholem. Dodatkowo możesz zastosować oprysk chemiczny środkami owadobójczymi (insektycydy).

Trudniejszym w rozpoznaniu i zwalczeniu jest malutki przędziorek. Pasożyt ten tworzy na liściach charakterystyczne jasne uszkodzenia. Na roślinie często znajdziemy również drobne pajęczynki. W zwalczaniu warto najpierw sięgnąć po domowe sposoby. Skuteczne może okazać się dokładne umycie rośliny wodą z mydłem lub odrobiną płynu do mycia naczyń. Po tym zabiegu liście możesz dodatkowo pokryć olejem neem. Do walki z przędziorkami można wykorzystać preparaty owadobójcze (akarycydy) lub drapieżne roztocza, takie jak dobroczynek kalifornijski.

Storczyki chorują, jeśli są uprawiane w nieodpowiednich warunkach. Ich występowaniu sprzyja zbyt ciężkie podłoże, za niska temperatura oraz zalegająca woda na liściach. Większość chorób grzybowych objawia się ciemnobrązowymi lub czarnymi plamami na liściach, czasami z żółtą obwódką. Niestety, nie ma skutecznych, domowych metod ich zwalczania – najlepiej użyć środka grzybobójczego. Do podłoża warto również dodać odrobinę węgla aktywnego, który pomoże zapobiegać chorobom w przyszłości.