Zwiastuny wiosny

Te niskie byliny to jedne z najwcześniej kwitnących roślin: zakwitają późną zimą i mogą kwitnąć aż do wiosny. Są idealną ozdobą ogrodu na przedwiośniu.

Najpopularniejszym gatunkiem ciemiernika w Polsce jest ciemiernik biały. Inne gatunki tej dekoracyjnej byliny to np. ciemiernik cuchnący (zielone kwiaty z purpurowo-czerwonym obrzeżem; kwitnie od lutego do kwietnia, niektóre odmiany – do czerwca), ciemiernik czerwieniejący (jego liście, pędy i kwiaty mają kolor purpury; kwitnie późną zimą, kwiaty utrzymują się do wiosny).

Ciemiernik korsykański (ma zielono-żółte kwiaty, którą pojawiają się w styczniu-lutym i stanowią ozdobę aż do kwietnia), ciemiernik ogrodowy (mieszaniec; kwiaty mogą być białe, żółte, różowe, czerwone, bordowo-purpurowe), ciemiernik orientalny (kremowe lub zielono-białe kwiaty z delikatnym, różowym odcieniem pojawiają się przeważnie w lutym; kwitnie do kwietnia), ciemiernik purpurowy (kwiaty początkowo zielono-bordowe, później purpurowo-bordowe), ciemiernik wschodni (białe, różowe lub czerwone kwiaty pojawiają się na przedwiośniu).

Kwiaty leszczyny pospolitej to zwiastuny przedwiośnia, ponieważ pojawiają się bardzo wcześnie (niekiedy już w lutym i marcu) na jeszcze bezlistnych pędach. Główną ozdobą tego krzewu są kwiatostany męskie, które mają postać długich, zwisających z bocznych pędów bazi kotków. Krzewy te najpiękniej wyglądają posadzone pojedynczo na trawniku.

Leszczyna ma wiele ciekawych odmian, które różnią się między sobą przede wszystkim ciekawym pokrojem, oryginalnymi, fantazyjnie poskręcanymi pędami oraz kolorami liści. Najpiękniejsze odmiany leszczyny pospolitej: ‘Aurea’ (odmiana o złotych liściach i pędach; wczesną wiosną jej liście i pędy mają intensywnie żółty kolor), ‘Contorta’ (odmiana pogięta; ma fantazyjnie poskręcane, oliwkowo-brązowe pędy, które wyglądają jak korkociągi), ‘Fuscorubra’ (dekoracyjna odmiana o purpurowych liściach), ‘Heterophylla’ (odmiana strzępolistna; ma głęboko i pierzasto powcinane liście, które są dodatkowo mocno owłosione), ‘Pendula’ (krzew o szerokim pokroju i ciekawych pędach, które łukowato, niemal pionowo zwisają do samej ziemi).

Oczary to rośliny, którą mogą zakwitnąć nawet w styczniu. Ich oryginalne, pająkowate kwiaty mają cztery wydłużone, nitkowate płatki, które mogą być gładkie lub delikatnie pofalowane. Kwiaty oczarów mają piękne, pastelowe barwy: żółte, pomarańczowe, czerwone. Płatki ciekawie kontrastują z brązowym lub purpurowym wnętrzem kielicha. Kwiaty niektórych gatunków i odmian delikatnie pachną.

Oczary najpiękniej wyglądają posadzone pojedynczo lub w niewielkich grupach. Warto posadzić je w dobrze widocznym miejscu (np. wzdłuż ścieżki czy blisko domu), aby móc w pełni docenić ich urodę, kiedy kwitną. Obecnie znanych jest sześć gatunków tego krzewu, z czego w Polsce spotkać można trzy: oczar omszony, wirginijski i japoński, a także jeden gatunek mieszany – oczar pośredni.

Właściwa nazwa to śnieżyczka przebiśnieg. Te delikatne kwiaty pojawiają w naszych ogrodach jako jedne z pierwszych zwiastunów wiosny: niekiedy kwitną już w lutym, przebijając się przez zalegający śnieg. Przebiśniegi mają wąskie, sinozielone, mięsiste liście oraz białe, delikatnie pachnące kwiaty, które są miododajne – ich pyłek i nektar to pierwsze, wczesnowiosenne pożywienie pszczół. Przebiśniegi to rośliny bardzo łatwe w uprawie: preferują miejsca cieniste lub półcieniste oraz żyzne, wilgotne podłoże o odczynie lekko zasadowym (gleby wapienne). Nadają się do posadzenia w ogródku skalnym, a także pod większymi krzewami i drzewami (mogą rosnąć w cieniu). Najładniej wyglądają posadzone w grupach, dość łatwo same się rozsiewają.

Warto wiedzieć, że przebiśniegi występujące w stanie dzikim są pod całkowitą ochroną, nie wolno ich zrywać, ani wykopywać cebulek z lasów czy pól. Ponadto przebiśniegi są trujące – zarówno dla ludzi, jak i dla zwierząt.

Śnieżyce wiosenne to rośliny spokrewnione z przebiśniegami (ta sama rodzina – amarylkowate) i często z nimi mylone. Mają białe, dzwonkowate, pachnące kwiaty o płatkach równej długości oraz intensywnie zielone liście. Śnieżyce wiosenne to jedne z najwcześniej kwitnących roślin – kwiaty mogą pojawić się już w lutym kiedy jeszcze leży śnieg, kwitną także w marcu i kwietniu.

Środowiskiem naturalnym śnieżycy wiosennej są lasy i łąki – rośliny te rosną w żyznym, wilgotnym podłożu o odczynie lekko kwaśnym. Warto wiedzieć, że śnieżyce występujące w naturze są w Polsce objęte ochroną gatunkową i pod żadnym pozorem nie można ich zrywać, ponieważ grozi to ich całkowitym wyginięciem. Należy pamiętać, że są to rośliny trujące.

Wawrzynek wilczełyko to – obok leszczyny pospolitej – jeden z najwcześniej kwitnących krzewów. Przeważnie zakwita w marcu i kwietniu, ale niekiedy kwiaty pojawiają się już w lutym. Kwiaty wawrzynka są bardzo dekoracyjne i (w zależności od odmiany) mogą mieć kolor biały (kwiaty pojedyncze 'Alba', kwiaty pełne 'Alba Plena') albo różowy (np. odmiana 'Rubrum'). Pojawiają się na jeszcze bezlistnych pędach, co wzmacnia ich ozdobny efekt. Ponadto kwiaty wawrzynka wilczełyko bardzo intensywnie pachną: ich zapach przypomina nieco zapach hiacyntów i jest silnie wyczuwalny nawet kilkadziesiąt metrów od krzewu.

Wawrzynek wilczełyko rośnie dosyć wolno i osiąga około 1,5 m wysokości, więc idealnie nadaje się do małych ogrodów. Preferuje półcieniste stanowiska i wilgotną glebę o odczynie zasadowym. Warto wiedzieć, że roślina ta jest trująca zarówno dla ludzi, jak i dla zwierząt.

Wierzba iwa to roślina, której główną ozdobą są pojawiające się na wiosnę bazie (zwane też kotkami). Bazie to nic innego jak kwiatostany, które pokryte są futerkiem białych włosków. W miarę dojrzewania kwiatostany pokrywają się złoto-żółtym pyłkiem. Kotki pojawiają się jeszcze przed rozwojem liści, przeważnie w marcu i kwietniu, ale jeśli zima była dość ciepła, wierzba iwa może zakwitnąć już pod koniec lutego.

Wierzba iwa należy do roślin dwupiennych (rozdzielnopłciowych). W parkach i ogrodach przeważnie sadzi się egzemplarze męskie, które maja bardziej okazałe kwiatostany. Do ogrodów polecana jest szczególnie szczepiona na pniu odmiana 'Pendula', która może dorastać do około 1,5 m wysokości i ma bardzo dekoracyjne, zwisające gałązki.

Wrzośce mogą stanowić ozdobę ogrodu już od przedwiośnia, a nawet od późnej zimy: niektóre odmiany kwitną już w lutym. W zależności od odmiany wrzośce mogą kwitnąć na biało, jasnoróżowo, ciemnoróżowo, liliowo, czerwono, fioletowo, purpurowo w różnych odcieniach. Rośliny te mają także dekoracyjne, zimozielone liście: szare, żółte, zielone.

Wrzośce najpiękniej wyglądają posadzone w grupach po kilka lub kilkanaście sztuk. Jeśli chcemy stworzyć w ogrodzie wielobarwne wrzosowisko, powinniśmy na 1 m2 posadzić około 8-12 roślin. Aby kompozycyjnie wszystko ze sobą współgrało, należy obok siebie posadzić około 3-5 roślin jednej odmiany. Po około 2-3 latach po posadzeniu wrzosowisko powinno się zagęścić i utworzyć kolorowy kobierzec barwnych plam.

Najpopularniejszy w naszych ogrodach wrzosiec krwisty (zwany też wrzoścem czerwonym lub wiosennym) w zależności od odmiany kwitnie od lutego do maja. W podobnym okresie kwitną wrzośce darlejskie, jednak można je spotkać tylko w cieplejszych rejonach naszego kraju.

Dereń jadalny zakwita bardzo wcześnie, niekiedy już na początku marca. Drobne kwiaty barwy żółtej są zebrane w pęczki i pojawiają się jeszcze przed rozwojem liści. Roślina ta ma formę niewielkiego drzewka lub krzewu, może osiągać od 3 do 8 m wysokości. Dereń najpiękniej wygląda posadzony pojedynczo na trawniku. Nadaje się także na nieformowane żywopłoty (szpalery).

Dereń jadalny może być ciekawą ozdobą ogrodu przez cały rok. Żółte kwiaty pojawiają się już na przedwiośniu, liście mają intensywnie zieloną barwę i stanowią piękne tło dla karminowo czerwonych owoców, które dojrzewają pod koniec lata (sierpień/wrzesień). Na jesieni listki derenia zmieniają kolor na jaskrawo-pomarańczowy. Warto wiedzieć, że dereń jadalny ma bardzo smaczne, bogate w składniki odżywcze i witaminy owoce, więc z powodzeniem może być uprawiany jako krzew owocowy.

Forsycja to krzew, który kwitnie wczesną wiosną (w marcu i w kwietniu), jeszcze przed pojawieniem się liści. Złocistożółte, dzwonkowate kwiaty są główną ozdobą tego krzewu. Liście pojawiają się dopiero po kwitnieniu, wtedy forsycja może stanowić ładne, zielone tło dla innych roślin. Forsycje najpiękniej wyglądają posadzone w grupach. Można z nich tworzyć szpalery oraz żywopłoty. Dobrze prezentują się także posadzone pojedynczo, a odmiany karłowe idealnie nadają się do ogródków skalnych. Forsycje nadają się także na kwiat cięty: gałązki wstawione do wazonu z wodą zakwitają już po kilkunastu dniach. W ten prosty sposób wiosna może zagościć w naszych domach już w styczniu bądź w lutym.

Hiacynty uprawiane w gruncie zakwitają w kwietniu i w maju. Rośliny te mają bardzo dekoracyjne kwiaty, które mogą przybierać barwę białą, żółtą, pomarańczową, łososiową, czerwoną, różową lub fioletową. Ich cechą charakterystyczna jest też ciężki, intensywny zapach. Po przekwitnięciu usuwamy suche kwiaty, by nie dopuścić do zawiązania się owoców. Cebulki wykopujemy z gruntu pod koniec czerwca lub na początku lipca. Sadzimy je ponownie do gruntu pod koniec września lub na początku października.

Warto wiedzieć, że kolor cebuli odpowiada barwie kwitnienia. Hiacynty białe, żółte i kremowe mają cebulki o jasnych łuskach. Natomiast hiacynty pomarańczowe, czerwone, różowe i fioletowe posiadają cebule w różnych odcieniach purpury i fioletu.

Hiacynty pięknie wyglądają w wazonie jako kwiat cięty, można je także uprawiać w doniczce. Prawidłowo pielęgnowane rośliny powinny zakwitnąć już w styczniu.

Krokusy kwitną od marca do maja. Żółte i niebiesko-fioletowe kwiaty pojawiają się wtedy, kiedy ziemia lekko rozmarznie i trochę się nagrzeje. Aby na wiosnę trawnik pokrył się wielobarwnym dywanem kwiatów, wystarczy na jesieni wysadzić do ogrodu krokusowe cebulki. Krokusy najpiękniej prezentują się posadzone w nieregularnych grupach. Dobrze wyglądają na skalniakach, rabatach i na trawniku. W kilka lat po posadzeniu krokusy rozmnożą się i będą tworzyć coraz większy, kolorowy kobierzec. Krokusy mogą kwitnąć na biało, żółto, fioletowo. Zdarzają się także rośliny o kwiatach różowych i czerwonych oraz w paski.

Krokusy są odporne na niską temperaturę i potrafią zakwitnąć nawet wtedy, kiedy dookoła jeszcze leży śnieg. Nie wymagają corocznego wykopywania cebulek. Po kilku latach cebulki warto jednak wykopać, podzielić i rozsadzić, aby poszczególnie rośliny nie musiały konkurować ze sobą o wodę i substancje pokarmowe.

Narcyzy zakwitają wczesną wiosną, przeważnie w marcu i mogą być ozdobą ogrodu nawet do maja. Rośliny te pięknie wyglądają posadzone w grupie na rabacie. Niższe odmiany można sadzić także w ogródkach skalnych. Narcyzy można też uprawiać w doniczce. Dobrze prezentują się również w wazonie, jako kwiat cięty.

Inna nazwa narcyzów to żonkile. Każdy kwiat narcyza złożony jest z sześciu płatków okwiatu i rurki zwanej przykoronkiem. Płatki żonkili przeważnie są białe lub żółte, przykoronek może przybierać barwę białą, żółtą, pomarańczową, różową lub czerwoną. Dziko rosnące narcyzy wydzielają bardzo intensywny, wręcz narkotyczny zapach, odmiany uprawiane w naszych domach i ogrodach nie pachną aż tak silnie. Narcyzy mogą przez cały rok pozostawać w ogrodzie, można je uprawiać w jednym miejscu nawet przez 4 lata.

Przylaszczki to dość powszechnie występujące w polskich i europejskich lasach rośliny, które nieodmiennie kojarzą się z wczesną wiosną. Można spotkać je także w wielu parkach i przydomowych ogródkach, gdzie są uprawiane jako wczesnowiosenne rośliny ozdobne. Przylaszczki kwitną w marcu i kwietniu, są odporne na przymrozki. Te niskie byliny (dorastają do około 20 cm wysokości) mają częściowo zimozielone, skórzaste liście, które z wierzchu są ciemnozielone, a od spodu mają barwę fioletowo-czerwoną. Kwiaty przylaszczek są niebiesko-fioletowe, chociaż spotyka się także rośliny kwitnące na biało, różowo lub purpurowo. Kwiaty mają około 3 cm średnicy i pojawiają się jeszcze przed rozwojem liści.

Warto wiedzieć, że przylaszczki występujące w środowisku naturalnym (widne lasy o żyznym podłożu) są w Polsce objęte całkowitą ochroną gatunkową i nie można ich zrywać ani wykopywać.

Sasanki to niskie (do około 20-30 cm wysokości) rośliny wieloletnie, które zimują w gruncie. Są chętnie uprawiane w przydomowych ogródkach ze względu na piękne kwiaty oraz wczesną porę kwitnienia. Sasanki zakwitają już w marcu, a kwiaty pojawiają się stopniowo aż do maja. Kwiaty mają dzwonkowaty kształt i przeważnie kwitną na kolor fioletowy, jednak można także uprawiać sasanki kwitnące na biało, różowo lub purpurowo. Bardzo dekoracyjne są także liście tych niskich bylin: zebrane w rozety, ozdobnie owłosione i pokryte srebrnym filcem.

Sasanki preferują stanowiska półcieniste i próchnicze podłoże o odczynie lekko kwaśnym. Nie tolerują gleb ciężkich, podmokłych, za to dosyć dobrze znoszą suszę. Sasanki najładniej wyglądają w ogródkach skalanych lub na wiosennych rabatach. Najlepiej sadzić je w grupach. Nadają się także na kwiat cięty. Uwaga: sasanka to roślina trująca.

Obecnie znanych jest ponad 140 gatunków zawilców – niektóre z nich mogą być wykorzystywane jako ciekawe rośliny ozdobne. Wiele gatunków zawilców zakwita bardzo wcześnie, przeważnie już w marcu, a kwiaty mogą być ozdobą tych roślin nawet do maja. Do najwcześniej kwitnących roślin należą gatunki takie jak np.: zawilec gajowy (kwitnie na biało lub niebiesko), zawilec żółty (kwiaty żółte), zawilec grecki (kwitnie na biało, różowo lub niebiesko).

Zawilce preferują stanowiska półcieniste oraz żyzne, próchnicze i przepuszczalne podłoże, najlepiej umiarkowanie wilgotne. Glebę wokół roślin warto wyściółkować. Zawilce najpiękniej wyglądają posadzone w grupach, można je traktować jako rośliny okrywowe. Szybko się rozrastają, tworząc w ogrodzie barwne kobierce.