Tulipany – kiedy sadzimy i jak o nie zadbać?

Tulipany pochodzą z Azji. Obecnie znamy ponad 100 gatunków tych roślin. Ogrodowe odmiany tulipanów trafiły do Europy z Turcji w połowie XVI wieku i od tamtej pory cieszą się niesłabnącą popularnością. Kwiaty te nieodparcie kojarzą się z Holandią: to właśnie tam uprawia się najwięcej tulipanów.

Wszystkie naziemne części tulipana wyrastają z cebuli, która jest jednoroczna, ale co roku odradza się w formie cebulek przybyszowych. Cebule mają kształt jajowaty albo trójkątny i mogą mieć średnicę od kilku do kilkunastu cm. Złożone są z mięsistych łusek spichrzowych, które otacza sucha łuska okrywająca.

Łodyga tulipana jest sztywna i prosta, przeważnie jest gładka, ale u niektórych gatunków może być owłosiona. Łodygi mają długość od kilku do kilkudziesięciu cm.

Liście tulipanów są szarozielone, bezogonkowe, dość duże, mogą mieć kształt jajowaty, eliptyczny lub lancetowaty. U niektórych gatunków i odmian na blaszce liściowej występują ciemnoczerwone smugi i rysunki. Jedna roślina przeważnie wytwarza od 3 do 5 liści.

Kwiaty tulipanów są bardzo zróżnicowane. Listków okwiatu jest 6, mogą mieć od kilku do kilkunastu cm. Kwiaty mogą być pełne lub pojedyncze, o kształcie kielichowatym, kubkowatym lub miseczkowatym, o płatkach gładkich lub postrzępionych. Tulipany mogą kwitnąć na biało, żółto, pomarańczowo, czerwono różowo i fioletowo w różnych odcieniach (nie ma odmian kwitnących na niebiesko). Kwiaty mogą być jednobarwne, dwubarwne albo wielobarwne, z rysunkiem, smugami, barwnymi końcówkami płatków. Dekoracyjne są także pręciki otaczające słupek.

Owocem tulipana jest torebka, w której może znajdować się nawet 100 nasion. W uprawie amatorskiej lepiej nie dopuszczać do wytworzenia owoców, bo to osłabia cebulę, a tulipany rozmnażane generatywnie (przez nasiona) nie powtarzają cech rośliny matecznej.

Tulipany mają dość krótki okres wegetacji (ok. 100 dni), który zaczyna się w połowie marca i kończy w czerwcu. Rośliny te dobrze rosną na glebach piaszczysto-gliniastych o odczynie obojętnym lub zasadowym (pH od 6,5 do 7,5). Podłoże powinno być żyzne, przepuszczalne, próchnicze.

W okresie wzrostu pędów oraz kwitnienia tulipany mają duże zapotrzebowanie na wodę. Potem nie należy ich zbyt obficie podlewać, ponieważ źle to wpłynie na dojrzewanie cebulek. Tulipany najpiękniej kwitną w miejscach, gdzie jest dużo słońca. Warto zadbać o prawidłowe nawożenie. Na wiosnę rośliny nawozimy nawozami azotowymi, co pobudzi je do wzrostu. Nawozy stosowane na jesień powinny natomiast zawierać fosfor i potas.

Tulipanom sprzyja długa i chłodna jesień, obfitująca w opady oraz śnieżna, krótka i łagodna zima. Kiedy zima jest bezśnieżna i mroźna, warto okryć ziemię słomą, świerkowymi gałązkami lub torfem. Należy systematycznie usuwać chwasty, a opryski powinno wykonywać się profilaktycznie, by nie dopuścić do ataku szkodników i rozwoju chorób. Warto pamiętać, żeby roślin nie opryskiwać w upalne i wietrzne dni, a także przed deszczem.

Tulipany mają na liściach i pędach woskowy nalot, który utrudnia wniknięcie środka chemicznego. W związku z tym trzeba pamiętać, by do roztworu dodać środek zwilżający – zmniejszający napięcie powierzchniowe (np. kilka kropel płynu do mycia naczyń bądź szare mydło). Dzięki temu preparat dokładnie pokryje całą roślinę.

Na wiosnę trzeba pamiętać o regularnym podlewaniu, nawożeniu, odchwaszczaniu i ochronie chemicznej roślin. Prawidłowe postępowanie z cebulkami tulipanów, a także odpowiednia pielęgnacja roślin pozwolą cieszyć się pięknymi kwiatami już wczesną wiosną.

Tulipany kwitną tylko przez kilkanaście dni w roku (przeważnie w marcu lub kwietniu), ale liście i pędy zamierają dopiero w czerwcu. Właśnie wtedy powinno się przystąpić do wykopywania cebulek. Pozostawienie ich w ziemi na lato może prowadzić do rozwoju chorób, którym sprzyja wysoka temperatura i duża wilgotność. Po wykopaniu cebule trzeba wysuszyć. W tym celu umieszczamy je w suchym i przewiewnym pomieszczeniu. Uwaga: nie należy suszyć ich na słońcu.

Po ok. 2-3 tygodniach można już przystąpić do czyszczenia cebul. Usuwamy resztki ziemi i zasuszone części rośliny. Pamiętajmy, by nie uszkodzić wierzchniej warstwy cebul. Następnie trzeba delikatnie oddzielić od siebie poszczególne cebulki i usunąć te, które są chore lub zaatakowane przez szkodniki. Uszkodzone cebule należy spalić, by patogeny nie przeniosły się na inne rośliny, lub wrzucić do pojemnika na odpady organiczne.

Oczyszczone i posortowane cebule należy zaprawić (czyli wymoczyć w preparacie grzybobójczym). Przechowujemy je w ażurowych skrzynkach, w suchym i przewiewnym pomieszczeniu, w temperaturze 20-23 stopni C. Do momentu posadzenia trzeba systematycznie usuwać wszystkie cebule, które wyglądają na chore oraz te, w których pojawiły się szkodniki.

Optymalna pora sadzenia tulipanów to wrzesień i pierwsza połowa października. Cebule przed nastaniem mrozów muszą się dobrze ukorzenić. Najlepiej umieścić cebulki w specjalnych koszykach, warto też oznaczyć miejsce posadzenia, by na wiosnę przez przypadek nie przekopać terenu, gdzie mają pojawić się tulipany.

W czasie okresu wegetacyjnego do każdej cebuli może przyrosnąć około trzech lub czterech małych cebulek. Są to tzw. cebule przybyszowe, a taki sposób rozmnażania nazywa się rozmnażaniem wegetatywnym. Dzięki rozmnażaniu wegetatywnemu możemy mieć pewność, że nowo powstała roślina powtórzy cechy rośliny, od której pochodzi (np. kolor kwiatów, długość kwitnienia itp.).

Tulipany możemy także rozmnażać generatywnie czyli przez nasiona. Jednak dojrzewanie nasion bardzo osłabia rozwój cebul i może prowadzić do słabego kwitnienia w kolejnym sezonie. Poza tym nie wiadomo, czy nasiona w ogóle wykiełkują. A nawet jeżeli wykiełkują to rośliny powstałe z nasion będą się znacząco różnić od rośliny macierzystej. Tak więc jeśli chodzi o rozmnażanie tulipanów, to zdecydowanie zaleca się rozmnażanie wegetatywne (czyli przez podział cebulek).

Tulipany dzielimy na grupy (klasy) ogrodnicze ze względu na ich cechy morfologiczne oraz okres kwitnienia. Poniżej podział tulipanów ogrodowych na 15 klas, które obejmują poszczególne gatunki i odmiany.

Tulipany wcześnie kwitnące

1. Tulipany pojedyncze wczesne – kwitną już w kwietniu, mogą mieć nawet 30 cm wysokości. Odmiany o kwiatach białych, żółtych, czerwonych, różowych, rzadziej fioletowe lub dwubarwne. Idealne na rabaty.

2. Tulipany pełne wczesne – kwitną w kwietniu, mają kwiaty o zwielokrotnionej liczbie płatków. Nie nadają się na kwiat cięty, ale można je sadzić na rabatach, a także w pojemnikach i donicach.

Tulipany średnio wcześnie kwitnące

3. Tulipany Mendla – kwitną pod koniec kwietnia i na początku maja, kwiaty mają barwę różową, czerwoną lub białą.

4. Tulipany Triumph – krzyżówka tulipanów z grupy pojedynczych wczesnych i tulipanami Darwina, kwiaty duże, przeważnie różowe i czerwone w różnych odcieniach, niekiedy odmiany o kwiatach żółtych i białych. Tulipany z tej grupy idealnie nadają się na kwiat cięty.

5. Tulipany mieszańce Darwina – kwitną na przełomie kwietnia i maja, większość odmian ma kwiaty intensywnie czerwone. Dorastają do 60 cm wysokości.

Tulipany późno kwitnące

6. Tulipany Darwina – mają długie, sztywne łodygi i duże kwiaty o ciemnej barwie: czerwone, fioletowe, brązowe, prawie czarne. Nadają się na rabaty i do uprawy gruntowej na kwiat cięty.

7. Tulipany liliokształtne – mają wysokie łodygi i ostro zakończone, wąskie płatki o wierzchołkach odgiętych na zewnątrz. Nadają się do uprawy na rabatach i na kwiat cięty.

8. Tulipany pojedyncze późne (Cottage) – kwitną w połowie maja, mogą mieć do 70 cm wysokości. Kwiaty o wysmukłym kształcie, jasne, lśniące, przeważnie barwy żółtej w różnych odcieniach. Do uprawy gruntowej na kwiat cięty.

9. Tulipany Rembrandta – kwiaty białe, żółte, różowe, czerwone lub brązowe, na których występują jaśniejsze lub ciemniejsze smugi i kreski. Smugowanie zostało wywołane przez wirusy. Tulipany te nie powinny być uprawiane w pobliżu innych odmian, ze względu na ryzyko przeniesienia choroby.

10. Tulipany papuzie – kwitną w połowie maja, mają duże, szeroko otwierające się kwiaty o postrzępionych i powcinanych płatkach.

11. Tulipany pełne późne (peoniowe) – kwiaty kształtem przypominają peonie, stad nazwa. Najlepiej nadają się do uprawy w grupach np. w parkach. Kwitną w połowie maja.

Gatunki tulipanów i ich odmiany

12. Tulipany Kaufmanna – tulipany botaniczne, które występują w Turkiestanie. Niskie (15-20 cm), mogą kwitnąć już w marcu. Nadają się do ogródków skalnych. Kwiaty kremowobiałe, od zewnątrz czerwonoróżowe, otwierają się szeroko.

13. Tulipany Fostera – tulipany botaniczne, które występują w Azji Środkowej. Dość niskie (30-35 cm), kwitną na przełomie marca i kwietnia. Mają bardzo duże, czerwone kwiaty z czarną, obrzeżoną na żółtą plamą u nasady. Duże, szarozielone liście mają ciemnoczerwoną obwódkę.

14. Tulipany Griega – tulipany botaniczne, które występują w Turkiestanie. Niskie (25-30 cm), kwitną w kwietniu. Kwiaty długie na 8 cm, szkarłatnopurpurowe, z ciemnooliwkową, obrzeżoną na żółtą plamą u nasady. Lekko pofalowane liście z purpurowym rysunkiem.

15. Inne gatunki, ich odmiany i mieszańce – pozostałe gatunki botaniczne, nie mieszczące się w powyższych grupach.