Opuncja

• Owoce opuncji przyspieszają trawienie, dlatego znajdują zastosowanie m.in. w różnego rodzaju suplementach diety dla osób, które się odchudzają.

• Opuncje, które rosną na zewnątrz, przed nadejściem zimy wiotczeją. Jest to wynik utraty wody – w ten sposób roślina chroni się przed przymrozkami. Wiosną jednak ponownie podnosi się ku górze, uzupełniając wcześniejsze straty płynów.

• W Meksyku opuncja ma naturalnego wroga – owada o nazwie czerwiec kaktusowy. W czasie żerowania wytwarza kwas karminowy, który zapewnia mu bezpieczeństwo (chroni przed drapieżnikami). Natura nie przewidziała jednak, że tym mechanizmem obronnym zainteresuje się człowiek. W rezultacie owad służy do produkcji czerwonego barwnika – koszenili.

Opuncja (Opuntia) to rodzaj obejmujący ok. 150 gatunków, które w naturze występują na kontynencie amerykańskim, ale rozprzestrzeniono ich hodowle na wiele innych regionów świata. Najpopularniejsza jest opuncja figowa (Opuntia ficus-indica). Pochodzi z Meksyku i jest uprawiana przede wszystkim dla smacznych, jadalnych owoców. Oprócz tego wykorzystuje się ją do produkcji kosmetyków, klejów i papieru. W Polsce jest uprawiana w doniczkach, a także w ogrodach, choć tutejszy klimat nie sprzyja jej hodowli na zewnątrz. Ponadto w uprawie doniczkowej spotyka się opuncję drobnokolczastą (Opuntia microdasys) oraz Opuntia quitensis.

Opuncje to potężne kaktusy, które w naturze dorastają do 3 m wysokości. W doniczkach osiągają znacznie mniejsze rozmiary, chociaż i tak pod tym względem wyróżniają się w obrębie grupy. Zwykle rosną do 50-70 cm wysokości (rzadziej 100 cm) i potrzebują sporo miejsca. Uprawiane na parapetach kwitną rzadko. Mimo to są atrakcyjnymi, egzotycznymi dekoracjami wnętrz. Tworzą rozgałęzione, segmentowane, spłaszczone pędy, pokryte areolami (to też pęd, lecz zredukowany), na których występują haczykowate ciernie.

Opuncja lubi miejsca widne, mocno nasłonecznione, toleruje dużą ilość światła rozproszonego, np. firanką. Nie lubi stanowisk półcienistych i w pełni zacienionych. Najodpowiedniejsze do jej uprawy są parapety okien wychodzących na wschód i zachód. Możesz ustawić ją także na parapecie od strony południowej (najbardziej nasłonecznionym), lecz pod warunkiem, że w okresie największych upałów roślina będzie osłaniana (np. przez roletę lub żaluzję). W naturze opuncja lepiej znosi prażące słońce. Trzeba jednak wziąć pod uwagę fakt, że we wnętrzach znajduje się za szybą, która w pewnym stopniu skupia światło. W związku z tym nie można wykluczyć poparzeń, chociaż nie są one częste. Większe opuncje ustawia się blisko okna, najlepiej na komodzie lub regale.

Chociaż opuncja nie jest trująca, podobnie jak inne kaktusy, może boleśnie ukłuć. Ciernie są haczykowate i czasem trudne do wyciągnięcia, dlatego kaktusów nie ustawiaj w miejscach łatwo dostępnych dla dzieci czy zwierząt.

Opuncja toleruje duży zakres temperatur pokojowych, także upały. Większość okazów potrzebuje zimą spoczynku w temp. 10-15°C (warto pamiętać, że to kwestia indywidualna, zależna od gatunku). Tego typu spoczynek pozytywnie wpływa na stan kaktusa i może skłonić go do kwitnienia (chociaż w pomieszczeniach i tak zdarza się ono dużo rzadziej niż wówczas, gdy opuncja rośnie na zewnątrz). W tym czasie roślinę uprawiaj w pomieszczeniu widnym i jasnym oraz maksymalnie ogranicz podlewanie. Zwykle przez zimę wystarczą 2 zabiegi – im zimniej, tym rzadziej nawadniaj opuncję. Od późnej wiosny opuncję można trzymać w ogrodzie. Ze względu na duże rozmiary, raczej nie zestawia się jej z innymi kaktusami i sukulentami – szybko zdominuje mniej okazałe gatunki.

Opuncję podlewaj nieznacznie częściej niż inne kaktusy. Nieco wyższa częstotliwość podlewania wynika m.in. z dużej powierzchni pędów i szybszego wzrostu. Niemniej, podobnie jak u innych przedstawicieli grupy, nadmiar wody jest niekorzystny. Podlewanie powinno być niezbyt obfite, a jeśli w podstawce zostanie woda, należy ją usunąć. Nadmierna wilgoć przyczynia się do powstawania zgnilizny korzeni i stopniowego zamierania.

Opuncję podlewaj wtedy, gdy podłoże niemal całkowicie przeschnie. Możesz sprawdzać palcem jego wierzchnią warstwę (do 1 cm) – powinna być sucha. Jeśli wilgoć jest wyczuwalna, poczekaj jeszcze 1-2 dni. Krótkotrwałe przesuszenie nie szkodzi. Zimą zabieg podlewania wykonuje się jeszcze rzadziej, zwłaszcza jeśli roślina stoi w chłodnym pomieszczeniu. Podlewa się ją wówczas nawet co 3 tygodnie, chociaż jest to zależne od różnych czynników – nie tylko temperatury, ale też wilgotności powietrza (im wyższa, tym rzadziej). Do podlewania warto używać wody przegotowanej lub przynajmniej przefiltrowanej (bez chloru, o temperaturze pokojowej).

Opuncje nie potrzebują dodatkowych zabiegów, zwiększających wilgotność powietrza w ich otoczeniu. Dobrze radzą sobie w typowych warunkach mieszkalnych, w których wilgotność wynosi ok. 40-50%. Nie wymagają zraszania ani stosowania nawilżaczy powietrza. Tolerują nawet suche powietrze. Co jednak istotne, rośliny nie należy ustawiać przy źródłach ciepła, np. grzejniku, ze względu na ryzyko przegrzania.

Podłoże do uprawy opuncji powinno być lekkie, o odczynie zbliżonym do obojętnego. Roślina nie toleruje torfowych, kwaśnych ziem (które w dodatku nadmiernie „trzymają” wodę). Dlatego rodzaj Opuntia powinno się sadzić w specjalistycznym podłożu dla kaktusów i sukulentów.

Na dnie usyp solidną, nawet kilkucentymetrową warstwę drenażu – to ograniczy ryzyko gnicia korzeni przy zbyt obfitym podlewaniu. Jeśli roślina jest mocno rozrośnięta i masywna, użyj ciężkiego materiału drenażowego, np. żwiru. W pewnym stopniu pozwoli to zwiększyć stabilność donicy (na pewno bardziej niż lekki keramzyt czy perlit).

• Opuncja drobnokolczasta 'Albata' (Opuntia microdasys 'Albata') – odmiana z białymi włoskami. Po odpowiednim zimowaniu może zakwitnąć na żółto. Dorasta średnio do 60 cm wysokości.

• Opuncja drobnokolczasta 'Rufida' (Opuntia microdasys 'Rufida') – odmiana z okrągłymi pędami pokrytymi czerwonymi włoskami. Osiąga 45-60 cm wysokości.

Opuncję wystarczy dokarmiać raz w miesiącu, od wczesnej wiosny do końca lata. Stosuje się bardzo niskie dawki preparatu, ponieważ nadmierne nawożenie może doprowadzić do uszkodzenia korzeni lub w skrajnych przypadkach – do zasolenia podłoża. Dlatego najbezpieczniejsze są specjalistyczne nawozy do kaktusów i sukulentów. Możesz używać także uniwersalnego nawozu dla roślin o ozdobnych liściach. Jednak w takim przypadku stosuj 1/4-/1/3 dawki zalecanej przez producenta.

Opuncja rozrasta się szybciej niż inne kaktusy, ale i tak przesadza się ją raz na kilka lat. Zwykle wtedy, gdy roślinie ewidentnie brakuje w donicy miejsca do dalszego rozwoju (jest nieproporcjonalnie duża względem pojemnika). Młode, samodzielnie rozmnażane opuncje, możesz przesadzić po roku od ukorzenienia. Po zakupie opuncji należy również zmienić donicę, w której rośnie, gdyż najczęściej jest rozmnażana w żyznej, uniwersalnej ziemi (torfie odkwaszonym). To sprawdza się na krótką metę, na długą – powoduje problemy, np. choroby korzeni. Ze względu na występowanie cierni, zabieg wykonuj w ochronnych rękawicach, np. z grubego materiału. Podczas przesadzania, roślinę można chwycić też przez kartkę. U opuncji drobnokolczastej „kępki” cierni są włosowate.

Opuncję możesz łatwo rozmnożyć przez oddzielanie i ukorzenianie pędów bocznych (nowych segmentów). Po oderwaniu odczekaj godzinę, aż rana lekko przeschnie, a następnie umieść pęd w podłożu (lekkim – specjalistycznym). Poza tym kaktus można rozmnożyć generatywnie, czyli przez wysiew nasion. Optymalny termin wysiewu to wczesna wiosna. Należy wtedy szczególnie zadbać o podłoże, które musi być stale umiarkowanie wilgotne (ale nie mokre). Możesz je zraszać. Nasiona przykryj cienką warstwą podłoża, nie więcej niż 0,5 cm, a pojemnik ustaw w miejscu widnym i ciepłym. Zwykle, wczesnym latem, można dostrzec bardzo małe opuncje.

Największym problemem podczas uprawy opuncji zwykle jest nadmiar wody. Może on doprowadzić do występowania zgnilizny grzybowej lub bakteryjnej korzeni i podstawy pędu. Skutkiem jest zamieranie kaktusa (często całkowite). Występowanie plam na pędach może być symptomem choroby grzybowej, np. plamistości. Wówczas należy zastosować fungicyd. Co ważne, w okresie upałów może okazać się, że plamy na pędach są objawem poparzeń słonecznych.

Opuncja jest mało podatna na szkodniki. W dobrych warunkach rzadko sprawia problemy. Oczywiście, nie można całkowicie wykluczyć występowania owadów czy roztoczy. Opuncja może paść ofiarą mszyc. Najczęściej zwalcza się je tradycyjnie – przy użyciu środków ochrony.