Żurawka

Żurawki to rośliny ozdobne z klapowanych liści osadzonych na długich ogonkach, a zachwycających różnorodnością barw. Są jednolite, dwu- lub wielokolorowe. Tworzą kępy osiągające ok. 20 cm wysokości i średnicy 25-50 cm. Utrzymują się przez zimę. Rosną wolno. Kwiaty są drobne, mgiełkowate, zebrane w grupy na długich, nagich pędach kwiatostanowych wyrastających ponad poziom liści. W czasie kwitnienia żurawka dorasta do 25-50 cm wysokości. Jej kwiaty mają barwę białą, różową lub czerwoną. Żurawki mogą kwitnąć od maja do sierpnia, przy czym najintensywniejsze kwitnienie zazwyczaj przypada na czerwiec i lipiec.

W uprawie spotyka się m.in. żurawkę drżączkowatą (Heuchera brizoides), którą wyróżniają delikatne różowe kwiatostany. Żurawka krwista (Heuchera sanguinea) ma sercowato-okrągłe liście i krwistoczerwone kwiaty. Żurawka drobnokwiatowa (Heuchera micrantha) w porównaniu z pozostałymi gatunkami jest ozdobna z liści, a jej kwiaty są drobniejsze, niepozorne, najczęściej beżowe.

Duża różnorodność odmianowa to domena żurawki ogrodowej (Heuchera hybrida), u której... ciężko określić cechy charakterystyczne gatunku. Liście mają zmienną barwę – od zielonej po srebrną, czerwoną i fioletową. Dorasta do 30-40 cm wysokości.

Przy wyborze żurawek, w odróżnieniu od większości innych roślin, rzadko zwraca się uwagę na gatunki, a głównie na kolorystykę liści poszczególnych odmian. Pozostałe cechy związane z wyglądem mają marginalne znaczenie.

Do znanej serii odmianowej zalicza się żurawka Indian Summer. Na uwagę zasługuje m.in. ‘Boysenberry’, która ma miedziane liście i białe kwiaty. Żurawka ‘Lime Marmolade’ ma liście złociste, z zielonkawym odcieniem, a żurawka ‘Coralberry’ – koralowo-różowo-purpurowe.

Do wyrazistych odmian należy żurawka ‘Obsidian’, która ma bardzo ciemną, czekoladową barwę liści, z bordowym odcieniem. Utrzymuje intensywny kolor w różnych warunkach świetlnych. Kwitnie na biało. Dorasta do 25 cm wysokości i 50 cm średnicy. Jeszcze ciemniejszą barwę ma ‘Black Pearl’. Jej liście są błyszczące. Odmiana jest wyższa od ‘Obsidiana’, dorasta do 50 cm wysokości i 40 cm szerokości. Jej kwiaty są białe.

Z kolei do tradycyjnych, zielonych odmian zalicza się żurawkę ‘Paris’. Blaszki liściowe mają atrakcyjny, srebrzysty wzór i ciemniejsze unerwienie. Kwiaty są liczne, zebrane w gęste kwiatostany o barwie różowej. Bylina osiąga 35 cm wysokości przy podobnej średnicy.

Oryginalną różowo-fioletową barwę liści ma żurawka ‘Wild Rose’. Na blaszkach liściowych można zauważyć delikatny, srebrzysty połysk. Kwiaty są jasnoróżowe. Odmiana dorasta do 20-40 cm wysokości i 50 cm średnicy. Ciemniejsze, fioletowe liście ma żurawka ‘Forever Purple’. Osiąga 30-40 cm wysokości i 50-55 cm średnicy.

Znana żurawka czerwona to ‘Forever Red’. Lekko pofałdowane liście nabierają różnego odcienia czerwieni w zależności od pory roku i warunków świetlnych. Mogą być jasnoczerwone do czerwono-bordowych.

Do ogrodu warto wprowadzić miniaturową żurawkę ‘Blondie’ z serii odmianowej Little Cutie. Jej wysokość i średnica nie przekraczają 20 cm. Liście są miedziane do karmelowych, a kwiaty nietypowe – żółte.

Żurawka ma umiarkowane wymagania świetlne – najlepiej rozwija się w częściowym zacienieniu. Wybierz jej miejsce słoneczne do południa, a zacienione po południu. Żurawka atrakcyjnie wybarwia się przy dużej ilości światła rozproszonego (lekkie zacienienie). Unikaj dużego zacienienia (słaby kontrast barw liści, słabszy wzrost, większe zagrożenie chorobami grzybowymi), a także prażącego słońca (oparzenia liści, ryzyko wysychania).

Żurawki różnią się nieco wymaganiami w zależności od barwy liści. Najbardziej tolerancyjne są odmiany o liściach zielonych. Lepiej tolerują cień i mogą być uprawiane na stanowiskach słonecznych (pod warunkiem regularnego podlewania). Z kolei odmiany bardzo ciemne (bordowo-fioletowe, prawie czarne) są wrażliwe na bezpośrednie nasłonecznienie jak również słabe warunki świetlne. Przy niedoborze światła liście dodatkowo są mniejsze, skarlałe.

Żurawki w ogrodzie wysadzaj wiosną lub wczesną jesienią. To optymalne terminy, gdyż panują wtedy najlepsze warunki klimatyczne. Unikaj zbyt późnego sadzenia (jesienią), aby rośliny zdążyły ukorzenić się i zaaklimatyzować do nadejścia zimy.

Sadzonki żurawek umieszczaj w ziemi na podobnej głębokości jak rosły w doniczce. Średnia rozstawa sadzenia wynosi 30x30 cm. W przypadku odmian docelowo osiągających znacznie większą średnicę możesz zwiększyć rozstawę sadzenia np. do 40x40 cm.

Rośliny po posadzeniu podlewaj regularnie przez co najmniej kilka tygodni. Na tym etapie są szczególnie wrażliwe na suszę.

Żurawka preferuje podłoża żyzne, próchnicze, umiarkowanie wilgotne do wilgotnych. Jest względnie tolerancyjna względem pH gleby, ale optymalny jest odczyn obojętny do lekko zasadowego (możesz to zmierzyć miernikiem pH). Unikaj uprawy w glebach lekkich, piaszczystych z tendencją do szybkiego wysychania, a także podmokłych i okresowo zalewanych (nadmierna wilgoć również jest niewskazana).

Przeciętne ogrodowe gleby warto użyźnić przed sadzeniem. Zbyt kwaśną ziemię przekop z nawozem wapniowym. Jeśli odczyn pH nie odbiega znacząco od wymagań glebowych żurawek, z powodzeniem możesz zastosować wolno i lekko działający, ale całkowicie bezpieczny dolomit.

Podłoże dodatkowo przekop glebogryzarką z żyzną, próchniczą ziemią. Dobrym dodatkiem jest kompost.

Żurawki podlewaj w czasie susz, gdyż źle znoszą niedobór wody. Szybko dochodzi wtedy do więdnięcia liści. W praktyce podlewa się je sporadycznie na glebach wilgotnych (np. w czasie długo utrzymujących się okresów bezdeszczowych połączonych z upałami), a regularnie od późnej wiosny do końca lata na przeciętnych ogrodowych glebach (czyli w większości przypadków).

Żurawki można uprawiać w pojemnikach na mniej nasłonecznionych balkonach i tarasach, ale wymagają wtedy systematycznej pielęgnacji. Latem podlewaj je codziennie.

Rośliny nawadniaj rano lub wieczorem, wtedy straty wody na skutek parowania są mniejsze. Jednocześnie unikaj stresu fizjologicznego spowodowanego dużą różnicą temperatury rozgrzanego słońcem podłoża (i tym samym korzeni) a zimnej wody, z kranu lub studni. W czasie nawadniania staraj się nie moczyć liści i kwiatów, to zwiększa ryzyko występowania chorób grzybowych. Żurawki optymalnie możesz podlewać nie wężem ogrodowym, lecz konewką. Przy okazji jest bardziej precyzyjna.

Żurawki nie lubią intensywnego nawożenia, nieodpowiednio dobrane i zbyt często aplikowane nawozy mogą jej zaszkodzić. W szczególności należy unikać przenawożenia azotem, przez co roślina gorzej wybarwia się, a przy tym jest bardziej podatna na niekorzystne czynniki, od suszy po choroby i szkodniki. Żurawka jest wrażliwa na zasolenie podłoża np. spowodowane intensywnym nawożeniem mineralnym. Jak więc ją nawozić?

Żurawki w ogrodzie możesz dokarmiać raz w sezonie np. wiosną. Wybieraj takie nawozy, które zawierają bardzo dużo potasu. Z mikroelementów ważne jest m.in. żelazo. Dzięki takiemu nawożeniu roślina ma gęste kępy, jest atrakcyjnie wybarwione i mniej podatna na suszę. Oprócz tego dobrze sprawdza się obornik granulowany.

W uprawie balkonowej rośliny dokarmiaj co 3-4 tygodnie od wiosny do końca lata. Najlepiej stosuj nawozy humusowe – mieszaj je z wodą i aplikuj przy okazji podlewania.

Zdecydowana większość odmian żurawek jest mrozoodporna i radzi sobie w polskim klimacie. Warto sprawdzać to indywidualnie przy zakupie odmian, gdyż mogą różnić się tolerancją na mróz.

Dlatego prewencyjnie najlepiej je osłaniać w kilku przypadkach: przez pierwsze dwa-trzy lata uprawy, w chłodniejszych regionach Polski oraz na otwartych stanowiskach, narażonych na wiatr. Zastosowanie ściółki nie zaszkodzi, a chroni korzenie przed mrozem.

Ponadto nie usuwaj śniegu zalegającego na roślinach. To naturalna ochrona przed zimnem.Żurawki uprawiane w pojemnikach trzeba przenieść przed nadejściem zimy do chłodnego, widnego pomieszczenia. Ogranicz podlewanie, nie dopuszczając jednak, aby podłoże całkowicie przeschło.

Starsze, wieloletnie żurawki rozmnażaj przez podział kęp (np. na 2-3 części). To jednocześnie dobry sposób na odmłodzenie roślin, które wraz z upływem czasu mogą stawać się mniej gęste. Zabieg najlepiej wykonywać wiosną.

Żurawki możesz również rozmnażać generatywnie, czyli przez wysiew nasion. Metoda jest jednak mało efektywna, tylko część roślin kiełkuje, a pełnię krasy osiągają dopiero po 4-5 latach uprawy. Nasiona wysiewaj w kwietniu do rozsadnika. Kiełkują średnio po 2-3 tygodniach. Sadzonki wysadza się na miejsce stałe we wrześniu lub wiosną przyszłego roku.

U żurawki może wystąpić bakteryjna plamistość liści. Choroba jest o tyle groźna, że ciężko wyeliminować ją tradycyjnymi sposobami, tj. stosując środki ochrony roślin. Najczęściej wykorzystuje się m.in. preparaty miedziowe i mikrobiologiczne, ale głównie działają ochronnie lub są skuteczne w początkowej fazie infekcji. Dlatego przy silnym porażeniu rośliny trzeba ją wykopać i zniszczyć. Objawy choroby bakteryjnej to liczne jasnobrązowe lub ciemnobrązowe, podłużne plamy pojawiające się na dolnych liściach. Tkanki wokół plam są jasne lub przeźroczyste. Na dolnej stronie liści przebarwienia często są błyszczące i tłuste. Przy niskiej wilgotności powietrza zasychają. Liście brązowieją i zamierają.

Żurawki czasem są porażane także przez patogeny grzybowe odpowiadające za plamistość liści. Symptomy to bardzo drobne plamy, zazwyczaj okrągłe lub owalne, brązowe do prawie czarnych. Liście z licznymi plamami usuwaj, a rośliny potraktuj preparatem grzybobójczym.

Żurawki nie są często atakowane przez szkodniki. Za największego szkodnika uznaje się żarłoczne mszyce, zwłaszcza mszycę ziemniaczaną. Szkodnik żeruje w dużych skupiskach, najczęściej na dolnej stronie liści. Powoduje odbarwianie, powstawanie plam, deformację, a następnie zamieranie rośliny. Mszyca może doprowadzić do całkowitego ogołocenia żurawki z liści. Owady zwalczaj przy użyciu insektycydów. Dość skuteczne są także preparaty domowej roboty oparte na bazie szarego mydła.

Ze względu na częściowo zacienione i umiarkowanie wilgotne stanowisko uprawy żurawki mogą padać łupem ślimaków. Aby ograniczyć takie ryzyko, wokół rabat usyp bariery np. z mączki bazaltowej. Uzupełniaj ją po kilku tygodniach lub po silnych, ulewnych deszczach. W przypadku uprawy na grządkach podwyższonych dobrze sprawdzają się taśmy miedziane przyklejane do drewnianych konstrukcji. Ponadto możesz zastosować pułapki na ślimaki i preparaty ślimakobójcze np. w formie granulatu.

Panuje przekonanie, że rabaty cieniste są znacznie mniej atrakcyjne kolorystycznie od tych zakładanych na stanowiskach słonecznych. Jest w tym trochę prawdy! Natomiast podczas uprawy wielu odmian żurawek, różnica nie jest znaczna. Rośliny wprowadzają koloryt do ogrodu, a w dodatku są ozdobne prawie przez cały rok. Warto je łączyć z funkiami, paprociami, świecznicami, barwinkiem i wieloma innymi gatunkami radzącymi sobie w miejscach częściowo zacienionych.

Żurawki dobrze komponują się w obrębie rodzaju Heuchera. Możesz tworzyć zestawienia odmian o liściach kremowych, prawie czarnych, czerwonych, miedzianych, złocistych, zielonych, różowych i fioletowych. To kaskada barw. Byliny dobrze nadają się na obwódki (wąskie pasy, np. uprawiane wzdłuż trawnika, nawierzchni czy domu). Sprawdzą się do obsadzania miejsc pod wysokimi koronami (o ile jest dostatecznie wilgotno). Warto umieszczać je przy drzwiach wejściowych do domu. Czasem uprawia się je na balkonach i tarasach.