Lobelia

Lobelie to rośliny jednoroczne bądź byliny. W Polsce najczęściej są ozdobą balkonów i tarasów.

Znanym gatunkiem jest lobelia przylądkowa (Lobelia erinus), która pochodzi z Afryki Południowej. To niska roślina, zwykle nie przekracza 25 cm wysokości. Można wyróżnić jej 2 formy – wzniesioną i zwisającą. Tworzy gęste kępy. Pędy są wiotkie, pokryte drobnymi liśćmi.

Największą zaletą lobelii przylądkowej jest długie i obfite kwitnienie. Często zakwita wiosną i kontynuuje kwitnienie aż do jesieni. Kwiaty mają średnicę do 1 cm. Składają się z pięciu płatków, przy czym dwa górne są znacznie mniejsze od trzech dolnych (zrośniętych). Kwiaty są zebrane grupowo, w wiechowate kwiatostany. Lobelia przylądkowa kwitnie na biało, fioletowo, różowo, niebiesko bądź czerwono.

Dużą popularnością cieszy się lobelia niebieska np. ‘Blue Carpet’. Tworzy gęste, zwarte kobierce o wysokości do 15 cm. Kwitnienie jest tak bardzo obfite, że niemal przysłania liście. Uniwersalną odmianą do kompozycji jest lobelia ‘White Lady’. Kwitnie na biało. Dorasta do 30 cm wysokości.

Lobelia lśniąca (Lobelia fulgens) występuje w Meksyku, gdzie dorasta do 120 cm wysokości. W Polsce natomiast zwykle osiąga 80 cm wysokości.

Tradycja uprawy w europejskich ogrodach sięga XVII wieku. Roślina ta jest potocznie nazywana „kwiatem kardynała”. Najpowszechniejsza odmiana 'Queen Victoria' jest nieco wyższa od typowego gatunku (do 100 cm wysokości). Ma pokrój wzniesiony. Kwitnie od lipca do września. Kwiaty są czerwone, zebrane w groniaste kwiatostany. Pędy mają bordowy kolor, pokrywają je lancetowate (wąskie i ostro zakończone), czekoladowo-czerwone liście. Bylina przyciąga motyle.

Efektowne, karminowe kwiaty wytwarza również lobelia szkarłatna (Lobelia cardinalis). Są dzwonkowate, zebrane w groniaste, długie kwiatostany. Roślina kwitnie od lipca do jesiennych przymrozków. Gatunek ma lancetowate liście, które porastają grube pędy. Dorasta do 70 cm wysokości.

Lobelia wielka (Lobelia siphilitica) jest byliną mało rozpowszechnioną w polskich ogrodach. Dorasta do 80 cm wysokości. Pędy są wzniesione, kanciaste, owłosione, pokryte lancetowatymi liśćmi. Kwitnie od lipca do października. Tworzy niebieskofioletowe kwiaty o długości 2-3 cm.

Wszystkie lobelie uprawiaj w miejscach słonecznych, ciepłych i osłoniętych od wiatru. Bardzo duże potrzeby świetlne ma lobelia zwisająca, pozostałe gatunki tolerują lekkie zacienienie. Lobelia wielka dobrze radzi sobie w półcieniu. W praktyce jednak optymalna jest duża ilość światła rozproszonego.

Najpopularniejszy gatunek z wymienionych, tj. lobelię przylądkową w warunkach przydomowego ogrodu z łatwością rozmnożysz z nasion. Wysiewaj je w lutym lub na początku marca do skrzyń ustawionych w ciepłym pomieszczeniu. Używaj uniwersalnej ziemi dla roślin pokojowych bądź specjalistycznego podłoża do wysiewu. Nasiona są bardzo drobne, nie musisz okrywać ich ziemią, a jedynie docisnąć. Przez cały okres uprawy dbaj, aby podłoże było umiarkowanie wilgotne.

Gdy sadzonki mają po 3-4 liście, możesz je przesadzić do oddzielnych pojemników. Rób to ostrożnie, gdyż ich korzenie są delikatne. Dobrym sposobem jest także pojedynczy siew w prowizorycznych pojemnikach np. po jogurtach. Plastikowe kubeczki można później przeciąć, a rośliny łatwo wyciągnąć bez uszkadzania bryły korzeniowej. W pojemnikach należy wykonać otwory. Lobelię przylądkową możesz sadzić pojedynczo np. w wiszących donicach. Przy tworzeniu kompozycji czy uprawie w długich skrzyniach pamiętaj, aby każdej sadzonce zapewnić przynajmniej 20-25 cm przestrzeni. Rośliny przenieś na zewnątrz po 15 maja, gdy minie ryzyko przymrozków.

W przypadku pozostałych gatunków najlepszym sposobem jest zakup rozsady – czyli uformowanych sadzonek w sklepach ogrodniczych. Średnia rozstawa podczas sadzenia wynosi 50-60 cm. Najlepiej zabieg wykonywać wiosną.

Wszystkie lobelie ogrodowe wymagają gleb żyznych, próchniczych i umiarkowanie wilgotnych o lekko kwaśnym odczynie. Lobelia przylądkowa nie lubi jednak nadmiaru wody – podłoże jednocześnie nie może być zbyt mokre. Pozostałe lobelie radzą sobie w bardziej wilgotnych warunkach.

Do sadzenia lobelii przylądkowej możesz wykorzystać uniwersalną ziemię dla roślin pokojowych. Dla rozluźnienia i zwiększenia przepuszczalności wymieszaj ją z piachem (np. w proporcji 4:1). Dobrym rozwiązaniem jest także zastosowanie przed sadzeniem hydrożelu (należy wymieszać go z podłożem). Pełni on funkcję magazynu wody. Zbiera nadmiar wilgoci, aby później stopniowo ją oddawać. Na dnie donicy zastosuj przynajmniej 2-3 cm warstwę drenażu. W ten sposób ochronisz korzenie przed bezpośrednim kontaktem z wodą w przypadku np. słabego odpływu wody.

Przed posadzeniem lobelii w ogrodzie, zwiększ żyzność podłoża. W tym celu w roku poprzedzającym sadzenie zastosuj obornik (2-3kg/1m2 powierzchni). Oprócz tego możesz wymieszać glebę z kompostem (dowolna ilość).

Wszystkie lobelie podlewaj w czasie susz – rośliny źle reagują na niedobór wody. Skutki będą najszybciej widoczne u lobelii przylądkowej, która zacznie więdnąć i zrzucać kwiaty. W uprawie pojemnikowej w czasie letnich upałów podlewaj ją umiarkowanie, ale bardzo często, nawet 1-2 razy dziennie.

Pamiętaj, aby nie nawadniać roślin w godzinach o największym nasłonecznieniu. To powoduje straty wody (na skutek parowania) i większy stres fizjologiczny (różnica temperatury wody i podłoża). Dodatkowo w czasie podlewania staraj się nie moczyć roślin. U lobelii przylądkowej może to być trudne ze względu na tworzenie przez nią gęstych kęp kwiatów. Najlepiej używaj więc konewki a jej otwór wlewowy umieść bezpośrednio przy podłożu. Nadmierne i częste moczenie liści oraz kwiatów zwiększa ryzyko wystąpienia chorób grzybowych.

Najlepszym sposobem nawożenia jest zastosowanie preparatów organicznych jeszcze przed sadzeniem roślin. Natomiast już w trakcie uprawy stosuj 1-2 dawki nawozu w sezonie (np. obornika granulowanego). Dobre terminy to wiosna (kwiecień, maj) i lato (lipiec). Przy doborze nawozów wybieraj takie, które zawierają mało azotu. Jest to szczególnie istotne w uprawie lobelii lśniącej. Nadmiar azotu powoduje m.in. niepożądane zazielenienie czekoladowych liści.

Lobelię przylądkową podlewaj podobnie jak inne rośliny balkonowe np. co 1-2 tygodnie nawozami dla roślin o ozdobnych kwiatach. Wartościowe są także naturalne, organiczne preparaty humusowe.

Lobelia przylądkowa jest uprawiana jako roślina jednoroczna. Po przekwitnięciu zasycha, więc zimowanie nie jest potrzebne. Sprawdź, czy na roślinie nie ma śladów chorób lub szkodników, a następnie umieść ją wraz z podłożem w kompostowniku.

Największą mrozoodpornością charakteryzuje się lobelia wielka. W tym przypadku można zrezygnować z dodatkowej ochrony. Z kolei lobelia szkarłatna może nie wytrzymać trudów zimy nawet przy zastosowaniu ściółki. Uprawiaj ją więc najlepiej w pojemnikach, a po nadejściu pierwszych przymrozków przenieś do chłodnego, widnego pomieszczenia.

Pozostałe gatunki zimują w ogrodzie, ale wymagają osłaniania. Stosuj grubą (nawet 10 cm) warstwę ściółki np. z kompostu, kory, liści czy gałązek iglaków.

Odporność lobelii bylinowych na mróz, a także inne niekorzystne czynniki zewnętrzne możesz poprawić przez aplikację szczepionek mikoryzowych. Symbioza z grzybami, nie tylko usprawnia pobieranie wody i składników pokarmowych, ale jednocześnie zwiększa odporność i kondycję roślin.

Lobelię przylądkową rozmnażaj generatywnie tj. przez siew nasion. Pozostałe byliny rozmnażaj przez podział (starsze rośliny). Zabieg wykonuj wiosną (kwiecień-maj). W praktyce zdecydowanie łatwiejszym sposobem jest zakup gotowych sadzonek lobelii.

U lobelii mogą pojawić się choroby fizjologiczne, które wynikają z braku lub nadmiaru jakiegoś czynnika np.:

• Niedoboru wody (więdnięcie).

• Niekorzystne jest nadmierne zacienienie, wtedy rośliny mają cieńsze pędy, mniejsze liście, a kwitnienie jest słabsze.

• Problemem są także mrozy, a zwłaszcza zmienna zimowa pogoda z okresami bezśnieżnymi. Pamiętaj, że grube warstwy śniegu to naturalna bariera, która chroni korzenie przed ujemnymi temperaturami. Rośliny uszkodzone przez mróz są bardziej podatne na choroby grzybowe, a także szkodniki.

Zdarza się, że na lobeliach występuje plamistość liści. Choroba w szczególności dotyka lobelii przylądkowych. Objawia się – jak wskazuje nazwa – występowaniem plam na blaszkach liściowych. Z reguły są drobne i ciemne (np. brązowe lub brunatne). Obniżają estetykę roślin, ale raczej nie mają wyraźnego wpływu na ich rozwój. Nie prowadzą do zamierania lobelii. Chorobę zwalczaj przez zastosowanie fungicydu.

Lobelie nie są podatne na szkodniki, ale nie można całkowicie ich wykluczyć. W sprzyjających dla niego warunkach (przesuszenie) może pojawić się przędziorek (zwłaszcza u lobelii przylądkowej). Te drobne roztocza rozpoznasz po delikatnych pajęczynkach. Wysysają sok z liści i prowadzą do powstawania plam, żółknięcia i opadania. Zwalczaj je preparatami przędziorkobójczymi – akarycydami. Działania profilaktyczne obejmują natomiast niedopuszczanie do przesuszenia bryły korzeniowej.

Podczas uprawy w miejscach częściowo zacienionych może występować problem ze ślimakami. Mięczaki wygryzają otwory w liściach. Stosuj na nie preparaty ślimakobójcze bądź pułapki. Dobrym rozwiązaniem jest usypywanie barier wokół roślin (np. pasów o szerokości 10 cm) z mączki bazaltowej, która przy okazji jest wartościowym nawozem m.in. bogatym w potas.

Po pierwszym kwitnieniu pędy lobelii (wszystkie gatunki) skróć o 1/3 długości. Jest szansa, że zakwitną ponownie (warunkiem jest ciepła jesień). Kluczem do długiego i obfitego kwitnienia są również dobre warunki świetlne.

Rośliny możesz uprawiać w pojemnikach. Lobelię przylądkową warto umieszczać w wiszących donicach. Doskonale odnajdzie się także w skrzyniach montowanych na barierkach bądź ustawianych na zewnętrznych parapetach. Poza balkonami i tarasami lobelia zdobi elementy małej architektury np. altany. Z powodzeniem można ją także stosować do tworzenia obwódek w ogrodzie (pasy zieleni, np. sadzone wzdłuż ścieżki).

Z czym łączyć lobelię? Dobrze komponuje się z surfiniami, petuniami, begoniami, osteospermum oraz pelargoniami. Pozostałe gatunki – lobelie wieloletnie – warto sadzić w towarzystwie liliowców, złocieni, czosnków ozdobnych, wysokich irysów, ostróżek i dziewann.

Lobelię szkarłatną możesz uprawiać w dużych donicach stawianych na ziemi. Lobelia wielka i lśniąca to natomiast wyjątkowo efektowne ozdoby rabat. Ze względu na wysokie wymagania wodne warto sadzić je w pobliżu oczek wodnych. Mogą dekorować też ogrody bagienne (w miejscach, gdzie nie zalega woda). Lobelia lśniąca wprowadza efektowny akcent kolorystyczny. Atrakcyjnie komponuje się z bylinami czy trawami o zielonych liściach. Lobelia wielka daje efekt naturalności i dzikości. Pasuje do ogrodów naturalistycznych, leśnych i wiejskich.