Pelargonia

Jedną z najpopularniejszych, a zarazem najbardziej spektakularnych odmian pelargonii, jest pelargonia wielkokwiatowa, angielska (Pelargonium grandiflorum). Jej pędy są wzniesione, ale z czasem – pod ciężarem kwiatów – pokładają się. Ma liście dłoniaste (podobne do dłoni, liście odchodzą promieniście od podstawy), 5-klapowe, z piłkowatymi brzegami. Jej kwiaty są duże, zebrane grupowo, przez co tworzą efektowne, kuliste kwiatostany. Ich barwa jest zróżnicowana. W zależności od odmiany wyróżnia się płatki m.in. białe, żółte, łososiowe, czerwone czy różowe. Niektóre są także dwubarwne.

Pelargonia wielkokwiatowa kwitnie długo, nawet przez kilka miesięcy. Średnio dorasta do 50 cm wysokości.

Do atrakcyjnych odmian wśród pelargonii angielskich można zaliczyć: ‘Aristo Burgundy’ – wytwarza ciemnoróżowe, wyraziste kwiaty i ma zwarty pokrój oraz ‘Bermuda Rose’ – na zewnątrz płatki kwiatów są różowe, w środku zaś białe.

Pelargonia rabatowa, pasiasta, geranium (Pelargonium hortorum) to krótkowieczna bylina. Zwykle uprawia się ją nie dłużej niż przez 2-3 lata. Jest mieszańcem dwóch gatunków: Pelargonium zonale i Pelargonium inquinans. Osiąga 30-50 cm wysokości. Jej liście są okrągławe lub nerkowate. Kwiaty zebrane w kuliste kwiatostany wyrastają na szczytach pędów. Mają różną barwę, przy czym największą popularnością cieszą się czerwone pelargonie rabatowe. Efektowne kwiaty w tym samym kolorze wytwarza pelargonia ‘Diabolo’. Są półpełne, czyli mają więcej płatków od kwiatów pojedynczych. Odmiana osiąga 20-40 cm wysokości. Czerwone kwiaty ma także pelargonia ‘Calioope Red’, ich odcień jest jednak nieco ciemniejszy. Jest również wyższa – dorasta do 50 cm wysokości.

Pelargonia bluszczolistna to grupa odmian pochodzących od Pelargonium peltatum. Wytwarza liście i kwiaty drobniejsze niż gatunki opisane powyżej. Blaszki liściowe są pofałdowane, z kształtu przypominają liście bluszczu pospolitego. Osiąga 1-1,5 m wysokości. Tworzy płożące lub pokładające się, giętkie pędy. Kwitnie długo: przez całe lato aż do jesiennych przymrozków. Kwiaty wyrastają na krótkich pędach, po kilka. Ich barwa jest zróżnicowana w zależności od odmiany, np. pelargonia ‘Pink Bicolor’ wytwarza różowo-białe kwiaty. Pelargonię bluszczolistną nazywa się „królową balkonów”, ale oprócz tego bardzo często jest wykorzystywana w zieleni miejskiej.

Pelargonia pachnąca, geranium (Pelargonium graveolens), bardziej znana jako anginowiec i anginka, jest uprawiana zwykle dla celów leczniczych. To roślina pokojowa, która czasem ozdabia także balkony i tarasy. Jest ozdobna z jasnozielonych liści, które wydzielają bardzo silny zapach po dotknięciu. Pośród wszystkich pelargonii, ta pachnie najsilniej. W Polsce zakwita rzadko, a kwiaty nie mają wartości dekoracyjnej. Dorasta do 1 m wysokości, jednak można ją uszczykiwać, aby była niższa i miała atrakcyjniejszy pokrój.

Pelargonie uchodzą za rośliny odstraszające meszki i inne insekty. Nie należą natomiast do roślin trujących. Są bezpieczne dla człowieka i czworonogów.

Pelargonie najlepiej prezentują się uprawiane w miejscach słonecznych. Wtedy kwitną długo i obficie; pędy są grube, a liście duże. Należą do roślin, które bardzo dobrze znoszą bezpośrednie nasłonecznienie, dlatego możesz umieścić je na balkonie czy niezadaszonym tarasie na wystawie południowej. Jedynie anginowiec – pelargonia pachnąca – źle toleruje słoneczne warunki, które prowadzą do blaknięcia i zasychania liści. W tym wypadku najlepiej sprawdzi się lekkie zacienienie lub półcień.

Wszystkie pelargonie możesz uprawiać w lekkim zacienieniu, jednak całkowity cień jest niewskazany. Wówczas rośliny słabo kwitną, są wiotkie i mało okazałe. Jednocześnie pamiętaj, aby uprawiać pelargonie w miejscach osłoniętych od wiatru. Ograniczy to ryzyko uszkodzeń łamliwych pędów, zwłaszcza u pelargonii wielkokwiatowej oraz rabatowej.

Sadzonki pelargonii możesz kupić lub samodzielnie rozmnożyć. Dobrze radzą sobie w małych pojemnikach. Najlepiej jednak zapewnić im przestrzeń – możesz wykorzystać długą skrzynię i sadzić je co 20-25 cm. Optymalne są donice o podobnej średnicy. Z powodzeniem możesz łączyć różne gatunki i odmiany pelargonii, które stworzą kaskady barwnych kwiatów. Pojemniki wynoś na zewnątrz dopiero w drugiej połowie maja.

Pelargonie możesz także wysiewać, jednak na efekty (kwitnienie) trzeba czekać ok. 4-5 miesięcy. Siew wykonuj na przełomie stycznia i lutego. Następnie ustaw pojemniki na parapecie w ogrzewanym pomieszczeniu. Młode rośliny, które mają 2-3 liście, możesz już przesadzać do docelowych pojemników.

Pelargonie uprawiane w mocno nasłonecznionych miejscach możesz chronić przed suszą, stosując hydrożel na etapie sadzenia. Kulki hydrożelu, wymieszane z podłożem, działają jak magazyny wody: pochłaniają nadmiar, a później stopniowo uwalniają wilgoć.

Podłoże dla pelargonii powinno być żyzne, próchnicze, a jednocześnie przepuszczalne. Optymalne pH oscyluje w granicach 6.0. Możesz używać uniwersalnej ziemi dla roślin pokojowych lub ziemi do kwiatów balkonowych, najlepiej z dodatkiem piasku, chociażby w proporcji 4:1. Odpowiedniejsze jest natomiast użycie specjalistycznego podłoża. Doskonale sprawdzi się ziemia dla pelargonii. Zawiera substrat torfowy, a często wzbogacona jest glinką oraz rozluźniaczem, np. keramzytem. Na dnie donicy usypuj warstwę drenażową, np. z keramzytu lub perlitu, przynajmniej 2-3 cm. Pojemniki powinny mieć otwory na dnie.

Podłoże dla pelargonii powinno być stale umiarkowanie wilgotne. Rośliny nie lubią przesuszenia. Pozbawiona wody ziemia powoduje opadanie kwiatów, a u anginowca – brązowienie i zasychanie liści. Rośliny podlewaj, gdy w wierzchniej warstwie podłoża, na głębokości 0,5-1 cm, nie wyczuwasz wilgoci (najprościej możesz sprawdzić to przy pomocy czubka palca).

Wiosną i jesienią pelargonie na tarasie lub balkonie podlewaj 2-3 razy w tygodniu, zależnie m.in. od temperatury powietrza. Latem, w okresie upałów, codziennie. Nawadnianie pelargonii uprawianych w ogrodzie nie jest aż tak częste. Podlewa się je głównie w czasie długo utrzymującej się bezdeszczowej pogody.

Nadmiar wody może być jednocześnie szkodliwy. Pilnuj, aby nie zalegała w podstawkach, a podłoże nie było zalewane – prowadzi to do gnicia korzeni. Symptomem nadmiaru wody jest żółknięcie i stopniowe zamieranie liści oraz pędów pelargonii.

Do podlewania używaj wody odstanej, letniej. Ta pozyskiwana prosto z kranu – zimna i z chlorem, powoduje stres fizjologiczny, zwłaszcza w okresie upałów. Może to objawiać się zahamowaniem wzrostu, a w skrajnych przypadkach gubieniem kwiatów.

Pelargonie pochodzą z rejonów o cieplejszym klimacie i mają duże wymagania cieplne. Nie przetrwają polskich zim na zewnątrz. Są wrażliwe na chłód, już w temperaturze 10ºC przestają rosnąć, a na liściach pojawiają się bordowe przebarwienia.

Na balkonie, tarasie i w ogrodzie, możesz uprawiać pelargonie od połowy maja do jesiennych przymrozków. Możesz je traktować jako rośliny sezonowe lub byliny. W drugim przypadku należy przenieść je przed przymrozkami do chłodnego, lecz widnego pomieszczenia. W październiku lub listopadzie pędy skróć nawet o ½ długości. Jesienią i zimą podlewanie ogranicz do minimum: tak, aby nie doprowadzić do zasuszenia rośliny. Wiosną pelargonię warto przesadzić do nowej ziemi, nawet w tej samej donicy, i rozpocząć nawożenie. Pamiętaj, że przechowana pelargonia ogrodowa może posłużyć także do pozyskania nowych sadzonek.

Pelargonie obficie dokarmiaj od wiosny przez cały okres kwitnienia. Co 2 tygodnie możesz stosować nawozy mineralne. Odpowiednie są te, przeznaczone: dla roślin ozdobnych z kwiatów, roślin balkonowych oraz do pomidorów. Możesz zakupić także specjalistyczny nawóz do pelargonii. Dobre rezultaty, w tym obfite kwitnienie, osiągniesz przez stosowanie nawozów humusowych (organicznych). Rośliny uprawiane w ogrodzie – dla wzmocnienia m.in. odporności – możesz podlewać wywarami ze skrzypu.

Anginowca warto dokarmiać nawozami, które mają bardzo dużo potasu, a mniej azotu i fosforu.

Rozmnażanie pelargonii jest bardzo łatwe. Pierwszy sposób, czyli rozmnażanie generatywne, odbywa się poprzez wysiew nasion.

Efektywniejsze jest jednak ukorzenianie sadzonek pelargonii. W tym celu odłam lub przytnij pędy wierzchołkowe, które mają przynajmniej 2-3 liście. Pozyskana sadzonka powinna mieć wysokość min. 8-10 cm. Możesz umieścić ją w naczyniu z wodą do momentu ukorzenienia lub od razu posadzić w donicy. Ukorzeni się po 2-3 tygodniach. W pierwszym przypadku pamiętaj, aby co kilka dni wymienić wodę na świeżą. Ograniczy to ryzyko pojawienia się szkodliwych mikroorganizmów. Sadzonki ustaw w ciepłym, słonecznym miejscu. Aby zwiększyć wilgotność powietrza i przyspieszyć ukorzenianie, możesz przykryć je przezroczystą osłonką (z folii lub butelki pet). Osłonkę zdejmuj raz dziennie na kilka minut. Ważna jest cyrkulacja powietrza.

Wśród głównych przyczyn chorób pelargonii, można wymienić:

• nadmierną wilgotność podłoża,
• słabe warunki przechowywania zimą (zbyt ciepłe lub nadmiernie ciemne),
• zbyt gęste sadzenie i nadmierne zacienienie.

Pelargonie dotykają m.in. choroby grzybowe. Zwalczysz je, stosując fungicydy przeznaczone do pielęgnacji roślin pokojowych i balkonowych. Natomiast mocno porażone fragmenty roślin należy wyciąć.

Zgorzel zgnilakowa objawia się występowaniem ciemnobrunatnych plam na dolnej części pędów, liści oraz na korzeniach. Prowadzi do stopniowego zamieranie roślin.

Symptomem szarej pleśni natomiast jest gęsty, mysi, szarawy nalot, który występuje na wszystkich nadziemnych częściach roślin. Najintensywniej rozwija się na liściach. To na nich możesz zauważyć pierwsze niepokojące sygnały – wodniste plamy. Już w tym momencie sięgnij po środki zaradcze.

Czasem pelargonia jest porażana przez rdzę. Cechy charakterystyczne tej choroby to występowanie na dolnej stronie blaszek liściowych lekko wypukłych, brązowych lub rdzawych skupień zarodników. Na liściach widoczne są żółtawe plamy. W wyniku tej choroby blaszki liściowe przedwcześnie zamierają.

Zdarza się, że pelargonie – zwłaszcza bluszczolistne – b. Na spodzie liści, ogonkach i pędach, możesz zauważyć wtedy drobne pęcherzyki, które brązowieją i korkowacieją. Występują „strupy”, a roślina traci swoje walory dekoracyjne. Powodem jest nadprogramowy pobór wody, której pelargonia nie jest w stanie usunąć przez wyparowywanie (transpirację). Rozwojowi choroby sprzyjają nadmierne wilgotność podłoża i powietrza. Egzemę zwalczaj przez zapewnienie roślinom optymalnych warunków.

Aby wyeliminować powyższe choroby, należy w pierwszej kolejności przestawić pelargonie w jaśniejsze, słonecznie miejsce. Następnie spróbuj pobudzić roślinę do wzrostu, np. poprzez zwiększenie dawki nawozów. Ogranicz jednocześnie podlewanie. Objawy powinny ustępować powoli.

Pelargonie nie są szczególnie podatne na szkodniki, ale nie można ich wykluczyć. Sprzyjają im nieodpowiednie warunki uprawy. U przesuszonych roślin zachodzi większe ryzyko pojawienia się przędziorka. Drobne roztocza wysysają sok z roślin. Powodują tym samym powstawanie plam na liściach i pędach. Mocno uszkodzone części żółkną i zasychają. Szkodnika łatwo rozpoznać, gdyż tworzy delikatne pajęczynki. Zwalczaj je preparatami przędziorkobójczymi (akarycydami).

Przy nadmiernym nawożeniu azotem pelargonia staje się bardziej podatna na mszyce. Szkodniki powodują podobne objawy co przędziorek. W czasie żerowania wydzielają niestrawione związki cukru w postaci lepkiej spadzi. Początkowo plamy mogą brunatnieć. To znak, że pojawiły się na nich grzyby sadzakowe. W ich zwalczaniu pomogą środki owadobójcze.

Na pelargonii mogą również występować drobne, białe „muszki” – tzw. mączliki. Żerują na spodniej stronie liści. Mogą uszkadzać stożki wzrostu, co prowadzi do zahamowania wzrostu roślin, a z czasem do zamierania. Są także jedną z przyczyn braku kwitnienia pelargonii. Szkodnik jest trudny do usunięcia. Walkę z nim rozpocznij od wykonania roślinie prysznica. Po obeschnięciu natomiast potraktuj ją dodatkowo preparatem owadobójczym. Zwykle potrzeba 2-3 zabiegów ochronnych w odstępach 5-7 dniowych.

Najlepszym sposobem na długie i obfite kwitnienie jest uprawa pelargonii w miejscu słonecznym. Rezultaty wzmocni nawożenie rośliny preparatami z dużą ilością fosforu, np. dla roślin kwitnących. Aby przedłużyć kwitnienie, usuwaj przekwitające kwiatostany.

Młodym roślinom warto uszczykiwać wierzchołki, dzięki czemu lepiej krzewią się i są gęstsze. Ponadto przycinaj pelargonie przygotowywane do zimowania.

Pelargonie są uprawiane jako rośliny pokojowe, a oprócz tego często zdobią balkony i tarasy. W ogrodzie znajdują zastosowanie przy dekoracji elementów małej architektury, np. altan i pawilonów. Możesz uprawiać je także w wiszących pojemnikach oraz skrzyniach montowanych na barierkach czy poręczach. Tradycja uprawy w gruncie nie jest w Polsce rozpowszechniona. Tymczasem pelargonię wielkokwiatową oraz pelargonię rabatową możesz z powodzeniem uprawiać na rabatach i wydzielonych miejscach trawnika. Ze względu na wysokość do 50 cm, dobrze nadają się jako rośliny drugiego planu. Pelargonia pachnąca jest uprawiana na balkonach i tarasach w celach dekoracyjnych, ale i leczniczych.