Goździk

Jednym z najpopularniejszych gatunków jest goździk ogrodowy (Dianthus caryophyllus), uprawiany najczęściej jako roślina dwuletnia. Jego zaletą jest długie kwitnienie – trwa ono od maja do września. Kwiaty są białe, różowe bądź czerwone. Wydzielają przyjemny, korzenny zapach. Roślina osiąga średnio do 60 cm wysokości. Należy do grupy goździków, które są chętnie uprawiane w pojemnikach, np. na balkonach i tarasach. Do efektownych odmian zalicza się goździk ‘Pink Kisses’, który wytwarza kwiaty w dwóch odcieniach różu – jasnym i ciemnym. Ta odmiana wytrzymuje polskie zimy, jest uprawiana jako bylina. Do gatunków, które również uprawia się w cyklu dwuletnim, zalicza się goździk chiński (Dianthus chinensis). Kwitnie od czerwca do września. Kwiaty, w zależności od odmiany, są różowe, czerwone, białe lub dwukolorowe. To niska roślina, osiąga 20-40 cm wysokości. Jest m.in. uprawiana na balkonach.

Do powszechnie uprawianych bylin (w obrębie rodzaju) zalicza się goździk pierzasty (Dianthus plumarius). Tworzy gęste „poduchy”, złożone z równowąskich, zielonoszarych liści. Kwitnie od maja bądź czerwca do sierpnia. Białe, różowe lub czerwone kwiaty, mają efektownie postrzępione płatki. Intensywnie pachną. Goździk pierzasty osiąga 15-30 cm wysokości. Rozrasta się raczej wszerz niż w górę. Naturalnie występuje w Polsce, jest objęty częściową ochroną gatunkową. Atrakcyjne, dwukolorowe, różowo-czerwone kwiaty, wytwarza goździk ‘Angel of Hope’.

Do alpinariów i typowych ogrodów skalnych, często wprowadza się goździka alpejskiego (Dianthus alpinus). Dobrze sprawdza się jako roślina okrywowa. Porasta szczeliny w murach i te między kamieniami. Jest niski – ma co najwyżej 10 cm wysokości. Kwiaty goździka alpejskiego są kremowe bądź różowe. Kwitnie nieco krócej niż inne gatunki, od czerwca do lipca.

Jako ozdobę ogrodów, a także na kwiat cięty, często wykorzystuje się goździk brodaty (Dianthus barbatus). Ta bylina osiąga do 40 cm wysokości. Ma osobliwy wygląd (jak na goździka), gdyż jego kwiaty są zebrane w duże, wierzchotkowate kwiatostany, znajdujące się na szczytach długich pędów. Kwitnie od czerwca (najczęściej od połowy miesiąca) do września.

Goździk siny (Dianthus gratianopolitanus) to gatunek, który warto sadzić w ogrodach skalnych. Osiąga 15-30 cm wysokości i ok. 40 cm szerokości. Tworzy efektowne kępy sinozielonych liści. Najczęściej spotyka się odmiany o kwiatach różowych. Kwitnie wiosną – od maja do czerwca.

U goździka kropkowanego (Dianthus deltoides), na drobnych kwiatach o średnicy ok. 2 cm, można dostrzec drobne kropki (stąd nazwa). Roślina tworzy gęste kobierce o wysokości 30 cm. Kwitnie od czerwca do września. Białe, różowe, czerwone lub liliowe kwiaty, są zebrane w luźne, wiechowate kwiatostany. Wyraziste, karminowe kwiaty, wytwarza goździk kropkowany ‘Brillant’. W uprawie spotyka się jeszcze m.in. goździk majowy (Diantus gratianopolitanus) i goździk kartuzek (Dianthus carthusianorum).

Goździki są lekko trujące (zawierają m.in. glikozydy), ale nie uznaje się ich za rośliny niebezpieczne dla dzieci oraz czworonogów.

O goździkach warto wiedzieć jedno: preferują słoneczne stanowiska. Wiele gatunków świetnie radzi sobie nawet w bardzo nasłonecznionych miejscach. Mogą być uprawiane także w lekkim zacienieniu. Goździki o liściach sinozielonych lub szarozielonych, na skutek niedoboru światła, stają się bardziej zielone, a jednocześnie słabiej kwitną. Półcień i cień są niewskazane. W takich warunkach goździki wolno się rozwijają, stają się kłopotliwe w uprawie, częściej są porażane przez choroby grzybowe.

Większość gatunków może rosnąć na odsłoniętym stanowisku, nie przeszkadza im wiatr. Należy jedynie unikać miejsc, w których długo utrzymuje się mgła.

Goździki sadzi się wiosną bądź jesienią, aczkolwiek nasiona warto wysiewać do rozsadników lub pojemników w terminie od kwietnia do maja. W czasie sadzenia pamiętaj o tym, że goździki bardziej rozrastają się na szerokość niż na wysokość. Dlatego najlepiej sadzić je co 25-35 cm. Oczywiście trzeba kierować się rozstawą (odległościami sadzenia), odnoszącą się do konkretnego gatunku. Zbyt gęste sadzenie pozwala szybko osiągnąć pożądany efekt wizualny, ale wiąże się z wyższym kosztem (więcej sadzonek na 1m2), a poza tym rośliny nie rozwiną się w pełni. Między sadzonkami lepiej pozostawiać większy dystans, by lepiej się rozwinęły. Mankamentem tego rozwiązania jest fakt, że pustą przestrzeń mogą porastać chwasty.

Nasiona goździków najlepiej wysiewać pod osłonami, np. w inspekcie – rozsadniku, szklarni lub foliowym tunelu. Wtedy goździki szybko kiełkują i się rozwijają. Produkcja rozsady trwa średnio 2 miesiące.

Większość gatunków należy uprawiać na glebach lekkich, piaszczystych, przepuszczalnych, o odczynie obojętnym lub zasadowym. Goździki radzą sobie na kamienistych podłożach, ubogich w składniki pokarmowe. Nie lubią gleb kwaśnych (wyjątek to goździk kropkowany), nadmiernie wilgotnych i okresowo zalewanych. Należy unikać miejsc, w których po deszczach długo zalega woda. Większe wymagania glebowe mają goździki ogrodowe oraz brodate. Można je uprawiać w glebach próchniczych, a także gliniasto-piaszczystych.

Regularnego podlewania wymagają młode rośliny (sadzonki) oraz goździki uprawiane w pojemnikach. Oczywiście częstotliwość nawadniania zależy od pogody. Z reguły goździki nie potrzebują jednak szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych, odnosi się to także do podlewania. Nadmiar wody jest dla nich bardziej szkodliwy niż jej krótkotrwały niedobór. Starsze rośliny podlewaj jedynie w okresie upałów, w trakcie suszy wieczorem lub rano.

Większość goździków (poza tymi uprawianymi jako dwuletnie) zimuje bez większych problemów. Bardziej wrażliwy na mróz jest goździk brodaty, którego zimą warto osłaniać. Generalnie goździki osłania się w chłodniejszych rejonach kraju. Najczęściej wystarczy przykryć je gałązkami iglaków lub ściółką z liści.

Goździki ogrodowe i goździki brodate dokarmiaj sporadycznie np. raz do roku. Te uprawiane w pojemnikach – częściej, np. do 3 tygodnie. W tym wypadku można używać nawozów dla roślin pokojowych o ozdobnych kwiatach. Optymalne jest nawożenie lekkie, tj. stosowanie ½ dawki zalecanej przez producenta. Zdecydowana większość goździków, rosnących w ogrodzie, dobrze radzi sobie bez nawożenia. Jeśli zdecydujesz się na użycie nawozów, wybierz takie, które zawierają dużo potasu i fosforu, a mało azotu. Nadmierne nawożenie azotem jest szkodliwe: rośliny gorzej wyglądają (kępy nadmiernie się rozrastają, są słabiej wybarwione, kwitnienie staje się mniej obfite). Poza tym przenawożone azotem goździki są bardziej narażone na choroby grzybowe, szkodniki i mróz.

Najefektywniejsza metoda rozmnażania goździków to podział starszych roślin. Po kilku latach kępy warto podzielić na 2-3 części. Dzięki temu pozyskasz nowe sadzonki, a starsza roślina zyska lepszy wygląd. Zabieg warto wykonywać także wówczas, gdy goździk – z jakiegoś powodu – z roku na rok coraz słabiej kwitnie, mimo optymalnych warunków. Goździki to rośliny, które często rozmnaża się również generatywnie, czyli przez wysiew nasion. Gatunki, które naturalnie występują w Polsce, można wysiewać trochę wcześniej niż pozostałe.

Goździki uprawiane w optymalnych warunkach, tj. na słonecznym stanowisku i w przepuszczalnym podłożu, nie są podatne na choroby. Sytuacja zmienia się, jeśli w miejscu uprawy panuje nadmierna wilgoć. Ma ona szczególne znaczenie w odniesieniu do młodych roślin, np. podczas tworzenia rozsady. Wilgoć może całkowicie zniszczyć uprawę.

Do groźnych chorób zalicza się m.in. zgnilizna podstawy sadzonek. Symptomy występują placowo, na fragmentach roślin lub pojedynczych roślinach uprawianych w grupie. Prowadzi do żółknięcia i zamierania roślin. Podstawa pędów – jak sugeruje nazwa – gnije. Choroba atakuje także starsze, wieloletnie goździki.

Dość podobne objawy są następstwem fuzariozy naczyniowej. Wywołuje ją patogen, należący do tego samego rodzaju, co te odpowiadające za wspomnianą zgniliznę. Różnica polega na tym, że przejaśnienia powstałe w wyniku fuzariozy występują po jednej stronie pędów. Na przekroju podłużnym pędu widać brązową lub brunatną smugę. Obie choroby zwalcza się podobne: stosuje się fungicydy, warto korzystać też z preparatów mikrobiologicznych, np. Polyversum. Podczas produkcji rozsady w pojemnikach, bardzo ważne jest odkażanie podłoża („odzyskiwanego” po uprawianych roślinach).

Goździki mogą zostać porażone przez alternariozę oraz rdzę. Objawy pierwszej z tych chorób to: nieregularne, początkowo jasnobrązowe, a później czarne plamy, występujące na liściach, pędach kwiatostanowych i działkach kielicha. W wyniku silnej infekcji goździki zamierają. Na skutek rdzy, na górnej stronie liści pojawiają się żółte, potem brązowe, okrągłe lub owalne plamy (z żółtą obwódką). Na spodniej stronie liści widać zaś wypukłe, rdzawe zarodniki – charakterystyczny objaw rdzy goździka. Silnie porażone liście zamierają. Obie choroby zwalcza się za pomocą środków ochrony roślin. Porażone części rośliny należy wyrywać bądź wycinać.

Goździki są rzadko atakowane przez szkodniki. Istnieje jednak ryzyko, że się pojawią.

Na goździkach mogą występować przede wszystkim wszędobylskie mszyce i przędziorki (zwłaszcza chmielowiec). Mszyce to drobne owady (do 3 mm długości), występujące w dużych koloniach. W czasie żerowania wydzielają lepką spadź, która jest pożywką dla grzybów sadzakowych. Spadź to także przysmak dla mrówek, które często pojawiają się na goździkach i innych roślinach zaatakowanych przez mszyce. Mszycom sprzyja m.in. przenawożenie roślin azotem. Przędziorki to drobne roztocza, ledwie widoczne gołym okiem. Można je łatwo rozpoznać po tym, że tworzą drobne pajęczynki. Mszyce i przędziorki wysysają sok z zielonych fragmentów roślin, co prowadzi do powstawania plam, żółknięcia, deformacji oraz zamierania.

Zdarza się, że na goździkach występują mniej powszechne szkodniki: miniarka goździkówka oraz ziołomirek goździkowiec. Miniarka to muchówka o czarnych skrzydłach i ciele o długości do 2,7 mm. Szkodliwe są jej larwy. Żerują wewnątrz liści, wyjadają tkankę miękiszową. Na liściach widać wydrążone, jasne korytarze. Dorosłe owady zwalcza się za pomocą insektycydów. Ponieważ larwy znajdują się wewnątrz liści, chemia im nie szkodzi. Dlatego często wyrywa się i niszczy pojedyncze liście lub całe rośliny. Ziołomirek goździkowiec to chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych. Szkodliwe są jego beznogie larwy, które uszkadzają stożki wzrostu i pąki kwiatowe. W rezultacie pędy goździków są wyraźnie skrócone, czasem rośliny nie kwitną. Szkodnika zwalcza się za pomocą insektycydów o działaniu kontaktowo-żołądkowym – należy opryskać preparatem rośliny i ziemię wokół nich.

Młode goździki są wrażliwe na zachwaszczenie. Większe, szybko rozwijające się chwasty, mogą je zagłuszyć. Z czasem goździki tworzą gęste „dywany” – wówczas, ze względów estetycznych, usuwa się jedynie pojedyncze chwasty.

Aby goździki obficie kwitły, trzeba zapewnić im dobre stanowisko i odmładzać przez podział co kilka-kilkanaście lat. Nawożenie nie ma tak dużego wpływu na kwitnienie jak w przypadku wielu innych gatunków. Wręcz przeciwnie – skutki mogą być odwrotne od zamierzonych.

Goździki to jedne z najpopularniejszych roślin rabatowych i skalniakowych. Są ozdobne przez większość sezonu – z liści i kwiatów. Ze względu na niewielkie rozmiary, sadzi się je na obwódkach i pierwszym planie. Ponadto dobrze nadają się do sadzenia w przedogródkach, czyli na wąskich pasach, np. między ogrodzeniem a jezdnią. Możesz obsadzać nimi skarpy i nierówny teren. Są łatwe w uprawie i odporne na suszę. Dlatego to polecana grupa także do ROD (Rodzinnych Ogrodów Działkowych) i na rzadziej odwiedzane działki letniskowe. Niskie, najbardziej mrozoodporne goździki, uprawia się często w ogrodach wertykalnych, a także ogrodach dachowych. Goździki nadają się do uprawy w pojemnikach np. na balkonach i tarasach.