Żarówki LED: oto odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

Przed 2021 r. żarówki ledowe trafiały do najbardziej energooszczędnej klasy energetycznej czyli A++. Odkąd zaczęła obowiązywać bieżąca klasyfikacja energetyczna, żarówki ledowe znajdują się w klasach od A do G (które odpowiadają starym klasom od A++ do B). Dla użytkowników najważniejszą różnicą jest przede wszystkim znacznie niższy pobór energii elektrycznej przez żarówki ledowe – pobierają nawet 20 razy mniej energii niż wycofane żarówki żarowe. Najbardziej efektywna klasa A jest przeznaczona dla żarówek najbardziej energooszczędnych, z kolei G - najmniej.

Żarówki LED opisywane są przy pomocy wielu parametrów. Najbardziej podstawowym jest ich mocowanie, zwane gwintem lub bagnetem. Najpopularniejsze z nich to E27 (tzw. „duży gwint”), E14 („mały gwint”) i GU10 (dwa małe grzybki od strony żarówki).

Równie ważnym parametrem jest moc światła, opisywana zwykle w lumenach. Moc światła w pomieszczeniu obliczamy na każdy metr kwadratowy, mnożąc go razy 200 lub 400 lumenów (w zależności czy chcemy, by nasze pomieszczenie było jasne, czy bardzo jasne). Zatem na pomieszczenie o 5m2 potrzebujemy żarówki o mocy od 1000 do 2000 lumenów, lub kilku żarówek, które łącznie dadzą taką moc. Można więc założyć, że żarówki do 200 lm mają zastosowanie wyłącznie ozdobne, od 200 do 500 lm pasują do małych lampek, np. nocnych, biurkowych lub stołowych, a te o mocy powyżej 500 lm będą odpowiednie do dużych lamp wiszących lub stojących, mających oświetlić całe pomieszczenie.

Wybierając żarówkę, warto zwrócić uwagę także na odcień światła, wyrażany w kelwinach. Wartości z przedziału 4500-5500 oznaczają światło białe zimne, które będzie odpowiednie do miejsc pracy, obiektów użytkowych, klatek schodowych oraz łazienek. Ich światło jest najbardziej energooszczędne oraz najlepiej pozwala dojrzeć drobne szczegóły. Żarówki o świetle z przejściowego przedziału (barwa biała neutralna – 3500-4500 K) pasują do salonów oraz kuchni. Barwa biała ciepła (poniżej 3500 kelwinów) będzie najbardziej odpowiednia do sypialni i miejsc odpoczynku. Żarówki o barwie światła poniżej 2700 K mają zastosowanie wyłącznie dekoracyjne.

Pokój dziecięcy pełni w ciągu dnia różne funkcje. Do źródeł światła, które będą używane w trakcie nauki (czyli lampki biurkowej oraz sufitowej), warto wybrać mocną żarówkę o barwie białej neutralnej, a do lampki nocnej – słabą żarówkę o ciepłym odcieniu.

Wybór żarówki LED do łazienki jest dużo prostszy – warto wybrać model o odcieniu białym chłodnym. Pozwala on na rzeczywisty odbiór kolorów, co ma ogromne znaczenie w czasie robienia makijażu oraz ułatwia dokładne sprzątanie. W łazience dobrze sprawdzają się lampy ścienne obok lustra oraz dodatkowe lampy sufitowe.

Trudno wyobrazić sobie praktyczną kuchnię bez dobrego oświetlenia blatu kuchennego. Światło nad blatem powinno być przede wszystkim równomierne (warto wybrać kilka źródeł światła zamiast jednego), mocne oraz dawać w miarę rzeczywisty odbiór kolorów. Jeśli jest to kuchnia domowa, najbardziej odpowiednia będzie barwa neutralna biała, zaś w przypadku kuchni przemysłowej pierwszym wyborem jest odcień neutralny zimny. Poza światłem nad blatem istotne jest również światło główne, które można dopasować kolorystycznie do tego nad blatem.

Żarówki LED do czytania są stosowane zwykle w lampach biurkowych lub stojących. Najczęściej polecaną mocą jest 400-500 lm, ponieważ czytanie lub pisanie w słabym świetle jest bardzo niekomfortowe i niekorzystne dla wzroku. Jeśli chodzi o odcień, warto zdecydować się na barwę białą neutralną (raczej do pracy biurowej) lub ciepłą (bardziej do odpoczynku).

Energooszczędność jest jedną z najważniejszych cech żarówek LED, które pobierają około 10-20 razy mniej prądu niż wycofane żarówki żarowe. Warto korzystać z żarówek o najwyższej klasie energetycznej (czyli A), aby zaoszczędzić najwięcej na energii elektrycznej.

W domach zastosowanie najczęściej mają żarówki LED o mocach od 5 do 15 WAT. Żarówki LED, oświetlające place budów lub hale fabryczne, mają inne parametry. Chcąc przeliczyć moc żarówki ledowej na moc żarówki tradycyjnej, trzeba ilość pobieranego przez nią prądu pomnożyć przez około 10.

Problem migającej żarówki LED może mieć wiele przyczyn. Jako pierwszą hipotezę należy rozpatrzyć uszkodzenie samej żarówki. Rozwiązaniem jest wtedy jej wymiana. W gorszym scenariuszu problem może dotyczyć włącznika ściennego lub nawet całej instalacji elektrycznej, co będzie wymagało skomplikowanej naprawy.

Świecenie żarówki LED po wyłączeniu to rzadki, choć rzeczywiście spotykany problem. Niestety, jego przyczyna jest niełatwa do ustalenia i wyeliminowania. W tym przypadku także może być to uszkodzenie żarówki (a dokładniej – jej modułu zasilającego) lub problem z instalacją elektryczną (sytuacja, w której włącznik ścienny nie rozłącza kabla fazowego tylko neutralny). Co więcej, świecenie żarówki LED po wyłączeniu może wiązać się z posiadaniem włączników światła, które wyposażone są w diody – prąd zasilający niewielką lampkę we włączniku jest wystarczający do zapalenia żarówki LED, która potrzebuje naprawdę niewielkiej ilości prądu. Polecane jest w takim przypadku wymienienie włączników na takie, które nie posiadają diod.

Tak, większość żarówek LED można ściemniać, choć zwykle wymagają one innego ściemniacza ściennego niż żarówki żarowe i halogenowe. Cześć żarówek LED ma układy elektroniczne, które pozwalają na ściemnianie lub zmianę koloru światła w samej żarówce za pomocą pilota lub aplikacji na telefon.

Żarówki LED o napięciu 12 V można łączyć zarówno szeregowo, równolegle, jak i szeregowo-równolegle, i ten ostatni sposób jest najczęściej zalecany. Żarówki o napięciu 230 V można łączyć wyłącznie równolegle.

Wyjęcie żarówki LED z większości opraw nie powinno być trudne. Wystarczy ją przekręcić przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. W odróżnieniu od żarówek tradycyjnych lub halogenowych, nie trzeba czekać, by żarówka po wyłączeniu mogła się ochłodzić.

Pierwszym krokiem powinno być odłączenie zasilania. Najczęściej stosowanymi oprawami do lamp w suficie podwieszanym jest MR16 i GU10. Mocowanie MR16 można rozpoznać po obecności drucika zabezpieczającego żarówkę przed wypadnięciem. Po odgięciu go żarówka powinna sama lub niewielką pomocą wysunąć się z mocowania. W przypadku bagnetu GU10 żarówkę należy przekręcić w lewo, co spowoduje uwolnienie żarówki. Niestety, oprawy sufitowe, a także same żarówki są małe i ten ruch może wymagać pewnej zręczności.

Żarówki LED nie są szkodliwe, o ile nie są uszkodzone. Podczas ich produkcji nie wykorzystuje się niebezpiecznych ani toksycznych związków chemicznych. Warto jednak pamiętać, że każde uszkodzone urządzenie elektryczne, np. z wystającymi nieizolowanymi kablami, niesie za sobą niebezpieczeństwo. Światło emitowane przez żarówki LED jest bezpieczne, chociaż miganie w urządzeniach niskiej jakości może męczyć i powodować bóle głowy. Zalecane jest korzystanie z żarówek wysokiej jakości, zwłaszcza w pomieszczeniach, w których spędza się dużo czasu.

Czy żarówki LED się nagrzewają?

Technicznie rzecz biorąc – tak, żarówki LED nagrzewają się i mocniejsze modele wymagają nawet użycia chłodzenia pasywnego. Są to jednak temperatury nieporównywalnie niższe niż te, które powstają podczas użytkowania żarówek tradycyjnych lub halogenowych, którymi można naprawdę łatwo się sparzyć.

Ile wynosi okres gwarancji na żarówki LED?

Długość gwarancji producenta zależy od woli owego producenta. Część z nich stosuje roczny okres gwarancji, inni dwuletni, a jeszcze kolejni nie stosują żadnego. Warto pamiętać, że na terenie Unii Europejskiej zawsze obowiązuje dwuletni okres gwarancji sprzedawcy.

Gdzie wyrzucić żarówki LED?

W świetle obowiązujących przepisów żarówki LED są traktowane jako sprzęt elektroniczny, więc istnieje tylko kilka miejsc, w których można je wyrzucać. Są to przede wszystkim gminne Punkty Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, punkty zbierania elektrośmieci oraz czasowe zbiórki sprzętu elektrycznego organizowane przez gminy. Jeśli jednak nie chodzi o wyrzucenie dużej ilości sprzętu elektrycznego, a raczej jednej czy dwóch żarówek, bardziej praktyczne jest oddanie ich w sklepach wielkopowierzchniowych, elektronicznych lub budowlanych. Zwykle znajdują się w nich specjalne pojemniki na tego typu odpady.