Monstera

• Monstera dziurawa tworzy charakterystyczne wycięcia na liściach dopiero, gdy osiągnie dojrzałość. Aby przyspieszyć ten proces, trzeba zapewnić roślinie stabilną podporę, odpowiednią ilość światła i wilgotności powietrza.

• Wycięcia na liściach monster to efekt przystosowania do warunków panujących w ich naturalnym środowisku. Dziury mają chronić roślinę przed wiatrem i deszczem. Jednocześnie dzięki nim liść osiąga ogromne rozmiary, co pozwala mu na pobieranie większej ilości światła potrzebnego do fotosyntezy.

• Owoce monstery dziurawej są jadalne i smakiem przypominają ananasa. Ich ciekawy kształt przypomina nieco kolbę kukurydzy.

• Monstera dziurawa ma wyjątkową falbankę na ogonku liściowym, nazywaną geniculum. Dzięki niemu roślina w łatwy sposób kieruje liść w stronę światła.

• Monstera jest wykorzystywana w przemyśle. Z jej korzeni wytwarza się liny, a napar z liści służy do leczenia artretyzmu.

• Monstera deliciosa ma dwie odmiany o przepięknym, białym wybarwieniu. Są to Monstera deliciosa 'Variegata' oraz Monstera 'Thai Constellation'. Pierwsza z nich jest naturalną mutacją, druga została sztucznie stworzona przez człowieka. Jednak dzięki temu jej wybarwienie jest stabilne i nie ulega regresowi.

Monstera to rodzaj pnącza, obejmujący 37 bardzo różnorodnych gatunków. We wnętrzach najczęściej uprawiana jest monstera dziurawa (Monstera deliciosa), której wyjątkowe, powycinane liście mogą dorosnąć nawet do 60 cm średnicy. Od czasów PRL cieszy się nieustanną popularnością, będąc ozdobą większości polskich domów. Nic dziwnego – monstera jest rośliną niezwykle łatwą w uprawie i świetnie rozwija się w domowych warunkach.

Innym, cieszącym się popularnością gatunkiem jest Monstera Adansonii, nazywana potocznie 'Monkey Mask'. Jej nieduże, intensywnie zielone liście są pełne dziur. Natomiast gęsty pokrój sprawia, że chętnie uprawiana jest jako roślina zwisająca.

Większość gatunków monstery ma podobne wymagania uprawowe. W naturze rośliny te porastają lasy tropikalne, pnąc się w cieniu wysokich drzew. Są osłonięte od bezpośrednich promieni słonecznych i porywistych wiatrów. We wnętrzach wymagają zbliżonych warunków. Będą się dobrze czuły na jasnym stanowisku z rozproszonym, miękkim światłem. Ze względu na rozmiar, monsterę najlepiej umieścić na podłodze lub w solidnym kwietniku w pobliżu okna wychodzącego na wschód lub zachód. Monstera dobrze poczuje się również kilka metrów od okna południowego, osłoniętego firanką. Przy jej uprawie unikaj wystawiania liści na bezpośrednie słońce, które szybko prowadzi do nieestetycznych poparzeń. Mają one postać rozległych, ciemnobrązowych plam.

Z kolei w zbyt ciemnym miejscu roślina może zacząć wyciągać się w stronę światła. Liście będą coraz mniejsze i pozbawione charakterystycznych dziur. Międzywęźla staną się bardzo długie. To oznacza, że liście, zamiast rosnąć gęsto, będą pojawiały się w coraz większych odstępach.

Odmiany z białym wybarwieniem, takie jak Monstera deliciosa Variegata oraz Monstera 'Thai Constellation' mogą potrzebować więcej światła. Gdy otrzymują go zbyt mało, białe części liści zaczynają brązowieć i usychać.

Monstery nie są wrażliwe na zmianę miejsca, dlatego jeśli pierwotne stanowisko z jakiegoś powodu okazało się nieodpowiednie, śmiało możesz je zmienić. Również okresowe obracanie monstery będzie dobrym pomysłem. W ten sposób sadzonka będzie kierować swoje liście we wszystkie strony, uzyskując ładny pokrój.

Z podlewaniem postępuj ostrożnie. Wszystkie gatunki monstery są wrażliwe na przelanie, a jego efekty stają się bardzo szybko widoczne. Dolne liście żółkną, po czym samoistnie odpadają. Nadmiar wody często powoduje także choroby grzybowe. Na sadzonkach pojawiają się plamy w kolorze ciemnego brązu, z żółtą obwódką dookoła. Takie liście wymagają natychmiastowego podcięcia obumarłych fragmentów lub całkowitego usunięcia. Konieczny jest także oprysk środkiem grzybobójczym, aby zapobiec dalszemu rozwojowi choroby.

Roślinę podlewaj dopiero wtedy, gdy podłoże całkowicie przeschnie. Wilgotność ziemi sprawdzaj jak najgłębiej – minimum 5 cm głębokości. Można zrobić to za pomocą palca lub długiego, drewnianego patyczka. Patyk umieść w podłożu i po chwili wyciągnij. Jeśli jest suchy i pozbawiony drobinek podłoża, czas sięgnąć po konewkę. Korzystać możesz również z bardziej zaawansowanych narzędzi, w tym z elektronicznych mierników wilgotności podłoża. Metalową sondę miernika umieść w ziemi i sprawdź na skali wynik pomiaru. Jeśli podłoże jest suche, podlej roślinę.

Do podlewania użyj odstanej wody o temperaturze pokojowej. Wodę lej uważnie, tak, aby pokryć całą powierzchnię ziemi w doniczce. Nie powinno być jej jednak zbyt dużo; podłoże zostaw wilgotne, a nie mocno nasączone wodą. Poza tym dbaj o to, aby woda nie zalegała w doniczce. Zawsze korzystaj z doniczek z otworem na dole i wylewaj zawartość podstawki po kilku minutach od podlania.

Na końcówkach liści monstery mogą pojawiać się krople wody. Niektórzy, opisując to zjawisko, mówią, że monstera płacze. To gutacja, która zazwyczaj spowodowana jest przelaniem. W ten sposób roślina pozbywa się nadmiaru wody. Jest to zjawisko całkowicie normalne i niegroźne. Aby ponownie nie doprowadzić do takiej sytuacji, zmniejsz ilość dolewanej wody lub wstrzymaj się nieco dłużej przed kolejnym podlewaniem.

Monstery przywykły do tropików, dlatego najlepiej czują się w ciepłym i wilgotnym środowisku. Optymalny zakres temperatur to 18-25°C. Okresowo zniosą także upały, o ile zapewnisz im wystarczającą wilgotność powietrza.

Na co dzień wilgotność powietrza powinna wynosić co najmniej 50%, ale im więcej, tym lepiej. Dzięki takim warunkom liście są zdrowe, a ich końcówki nie zasychają.

Wilgotność powietrza możesz podnieść przez ustawienie w pobliżu rośliny nawilżacza powietrza. Jednak równie dobrze sprawdzają się domowe sposoby, takie jak wywieszanie prania w pobliżu roślin lub rozkładanie mokrych ręczników na gorącym grzejniku. W przypadku takich praktyk ważna jest regularność i stałe monitorowanie wilgotności za pomocą higrometru. Urządzenie można kupić za kilkanaście złotych, a znacznie ułatwia opiekę nad roślinami.

Jednym z najczęściej powielanych mitów dotyczących uprawy monstery jest konieczność jej zraszania. Niestety nie jest to skuteczny sposób na podwyższenie wilgotności powietrza. Częste zraszanie sprzyja rozwojowi chorób grzybowych. Ze szczególną troską należy podchodzić do opryskiwania, gdy sadzonka rozwija kolejny liść. Woda, która dostanie się do jego środka, może doprowadzić do gnicia oraz nieprawidłowego rozwoju nowego liścia.

Dobrze jest za to regularnie czyścić monsterę. Na dużych, błyszczących liściach, kurz osiada bardzo szybko i ogranicza ich zdolność do fotosyntezy. Liście wystarczy przecierać raz w tygodniu wilgotną ściereczką. Korzystaj wyłącznie z miękkiej wody o temperaturze pokojowej. Do tego celu możesz wcześniej zgromadzić deszczówkę. Możesz także skorzystać z gotowych nabłyszczaczy lub wykorzystać wygazowane piwo.

Monstera nie ma szczególnych wymagań odnośnie do podłoża. Dobrze, aby było lekkie, przepuszczalne i szybko przesychało. Kawałki kory i pozostałych dodatków do mieszanki powinny mieć większą frakcję, aby zapewnić korzeniom dobry dostęp do tlenu. W przypadku małych sadzonek, zalecana jest frakcja 20-60 mm, ale do starszych okazów może być o wiele większa.

W uprawie monster sprawdza się lekko zmodyfikowane podłoże do roślin zielonych. Wystarczy dodać do niego składniki napowietrzające. Dzięki temu substrat zyska lekkość i przepuszczalność. Najlepiej samodzielnie przygotować tzw. bigos do monstery. Do sporządzenia mieszanki podłoża można użyć jako bazy substratu kokosowego lub ziemi uniwersalnej. Do tego dodajemy korę sosnową i perlit. Można dołożyć również chipsy kokosowe oraz węgiel aktywny, który pełni rolę naturalnego filtra. Wszystkie składniki mieszaj w proporcji 1:1.

• Monsteria dziurawa (Monstera deliciosa) – popularna duża odmiana, dorastająca we wnętrzach do 2 metrów wysokości. Ciemnozielone liście mają nawet 60 cm średnicy i wyróżniają się charakterystycznymi wcięciami.

• Monstera Adansona (Monstera adansonii) – nazywana Monkey Mask. W warunkach domowych tworzy nieduże liście, pełne dziur. Może być uprawiana jako roślina pnąca lub wisząca.

Monstery to rośliny o szybkim tempie wzrostu, potrzebują więc regularnego nawożenia. W okresie wegetacji, od kwietnia do końca września, nawoź rośliny raz w tygodniu. Sprawdzą się wszelkie płynne nawozy do roślin zielonych lub do roślin ozdobnych z liści. Używaj ich zgodnie z opisem na etykiecie. Biohumus oraz domowe odżywki stosowane co drugie podlewanie nie zaszkodzą, ale jednocześnie nie sprawdzą się w tym przypadku tak dobrze, jak nawozy NPK. To dlatego, że zawartość składników odżywczych w takich preparatach jest zbyt mała.

W okresie zimowym, jeśli Twoja roślina nie przestała rosnąć, nadal ją nawoź. Zmniejsz jednak stężenie nawozu o połowę i podawaj go raz w miesiącu.

Duże liście monstery stwarzają świetne warunki do użycia nawozów dolistnych. To specjalny rodzaj nawozów stosowany w oprysku. Taki preparat rozpuszcza się w wodzie, zgodnie ze wskazaniami producenta, i zrasza nim roślinę. Oprysku nie wykonuj na rozwijających się liściach, jednak nie pomijaj nowych, które zdołały się już rozprostować. Takie młode listki, ze względu na brak wosku, pobierają więcej nawozu. Z tego sposobu nawożenia można korzystać regularnie, raz w tygodniu. Oprysk nawozem to także wspaniałe rozwiązanie, gdy na roślinie występują objawy niedoborów. Składniki odżywcze są pobierane przez liście znacznie szybciej niż przez korzenie, dzięki czemu rekonwalescencja rośliny będzie krótsza. Niedobory objawiają się w przeróżny sposób. Może to być np. żółknięcie liści przy nerwach, deformacja nowych liści czy żółknięcie liści od czubka w stronę ogonka liściowego.

Większość gatunków monstery rośnie bardzo szybko i wymaga regularnego przesadzania. Młode sadzonki przenoś do większych doniczek raz w roku, najlepiej na wiosnę. Starsze rośliny przesadzaj raz na 2 lata. Jeśli monstera ma już kilkanaście lat i osiągnęła pokaźne rozmiary, przesadzaj ją jeszcze rzadziej. Co roku zmieniaj wyłącznie wierzchnią warstwę podłoża na świeże i bardziej zasobne.

Roślinę przesadzaj również wtedy, gdy korzenie zaczynają wyrastać ponad górną krawędź doniczki lub wystają z otworu w jej dnie. A także niedługo po zakupie monstery, ponieważ podłoża używane w masowych uprawach często są zbyt ciężkie i nieprzepuszczalne.

Monstery tworzą charakterystyczne, grube korzenie powietrzne. Dzięki nim roślina chwyta się podpory. Część z nich warto kierować do doniczki. Sadzonka wytworzy z nich normalne korzenie. Dzięki większej bryle korzeniowej, twoja monstera będzie zdrowsza i silniejsza, co pozwoli jej na bujny wzrost.

Wszystkie gatunki monster to pnącza, więc do prawidłowego wzrostu potrzebują solidnej podpory. Możesz wykorzystać w tym celu paliki kokosowe lub paliki wykonane z mchu spagnum. Możesz użyć także palików modułowowych, wykonanych metodą druku 3D. Wypełnia się je wilgotnym mchem i regularnie zrasza, w efekcie czego wykształcają się korzenie powietrzne. Zaletą takich podpór jest możliwość ich przedłużania, bez konieczności przesadzania rośliny. Początkowo konieczne będzie przywiązanie rośliny do palika, z czasem powinna sama się go chwycić, szczególnie jeśli zapewnisz jej wyższą wilgotność powietrza. Dzięki podporze roślina będzie miała ładny pokrój, krótkie międzywęźla i coraz większe liście z charakterystycznymi dziurami.

Monsterę najlepiej rozmnożyć przez odcięcie sadzonki wierzchołkowej. Na łodydze rośliny odszukaj węzeł. Jest to charakterystyczne zgrubienie na jej powierzchni. W tym miejscu wyrasta korzeń powietrzny, który również odetnij, co przyspieszy ukorzenianie. Warto jednak wiedzieć, że korzeń powietrzny nie jest do tego procesu niezbędny. Sadzonka również bez niego wytworzy z czasem nowe korzenie.

Sadzonkę wierzchołkową najlepiej odciąć wraz z 2-3 liśćmi i umieścić w substracie do ukorzeniania. Monsterę można ukorzeniać bezpośrednio w podłożu, w mchu spagnum albo perlicie. Możesz ukorzeniać ją również w wodzie, jednak konieczne jest baczne obserwowanie, czy łodyga lub korzeń powietrzny nie zaczynają gnić. Do wody dodaj odrobinę węgla aktywnego, który zapobiega procesom gnilnym. Gdy końcówka łodygi lub korzenia powietrznego brązowieje i staje się miękka, oznacza to, że gnije. Taki fragment odetnij i zabezpiecz fungicydem. Po 2-3 tygodniach powinny pojawić się pierwsze korzenie, jednak posadź roślinę w podłożu dopiero, gdy korzenie osiągną co najmniej 7 cm długości i będą rozgałęzione.

Skutecznym i niedrogim środkiem, wspomagającym rozwój nowych korzeni, jest perlit. Na dnie plastikowego kubeczka wytnij nieduże dziurki. Następnie wsyp do niego perlit, który dokładnie zraszaj wodą. Ważne, aby był wilgotny, ale nie ociekał wodą. Umieść w nim sadzonkę i zasyp resztą perlitu. Kubeczek wsadź do drugiego, nieco większego pojemnika, do którego wlej wodę. Jej poziom powinien być niewysoki, wynosić ok. 1-2 cm. Woda będzie powoli transportowana wzwyż, nawilżając perlit. Tak przygotowaną roślinę umieść w ciepłym, wilgotnym miejscu. Sadzonkę trzymaj w kubeczku tak długo, aż na ściankach pojemnika widoczne będą korzenie. Wodę dolewaj co kilka dni, tak aby perlit był cały czas wilgotny.

Monstera jest dość odporna, ale czasami cierpi na choroby grzybowe. Ten stan objawia się ciemnymi plamami z żółtą obwódka na liściach. Aby wyleczyć chorobę, usuń zainfekowane liście i wykonuj oprysk środkiem grzybobójczym.

Monsterom zagraża również wciornastek. To niewielki insekt o charakterystycznym kształcie, przypominającym przecinek. Dorosłe osobniki są czarne, a larwy – białe. Widoczne są gołym okiem i najłatwiej znaleźć je na spodniej stronie blaszki liściowej. Wciornastek potrafi dokonać bardzo rozległych szkód. Uszkadza liście tak, że żółkną, a nowe przyrosty są zdeformowane. Aby pozbyć się pasożyta, należy umyć roślinę wodą z mydłem i wykonać oprysk środkiem owadobójczym. Do walki z wciornastkiem można wykorzystać drapieżne roztocza, dostępne w postaci saszetek wieszanych na liściach.

Częstym gościem na liściach monstery jest przędziorek. To czerwonawe roztocze, które ciężko dostrzec, jednak niemal od razu widać skutki jego żerowania. Wysysając sok, przędziorek tworzy na liściach jaśniejsze plamki. Same liście żółkną, a na ich spodzie można zauważyć białe jaja, ułożone w pobliżu nerwów. Na roślinie widać pojedyncze pajęczynki. Po dokładnym umyciu monstery, należy wykonać oprysk akarycydem.

Roślinę przed tymi pasożytami można zabezpieczyć roztworem z oleju neem. 5 ml oleju oraz kroplę do płynu naczyń lub mydła ogrodniczego wlej do 1 l wody. Tak przygotowanym roztworem spryskuj spód i wierzch każdego liścia. Aby metoda była skuteczna, oprysk dobrze jest wykonywać raz w tygodniu. Zabezpieczy to roślinę przed powrotem nieproszonych gości.