Hibiskus

Największą popularnością cieszy się ketmia syryjska (Hibiscus syriacus). Pochodzi z Chin i Tajwanu, ale do Europy sprowadzano ją m.in. z Syrii (stąd nazwa), a także z Persji. Jest potocznie nazywana także różą chińską i czasem mylona z gatunkiem uprawianym w pomieszczeniach. Hibiskus syryjski to krzew o wąskim pokroju, osiągający 2-3 m wysokości i 50-100 cm szerokości. Wytwarza, atrakcyjne, zielonoszare liście. Jest gęsto ulistniony. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty są duże, o średnicy do 12 cm, pojedyncze, półpełne lub pełne (w zależności od odmiany). Mogą mieć barwę białą, różową, liliową, fioletową lub niebieską. Jedną z najpiękniejszych odmian jest hibiskus ‘Magenta Chiffon’ – wytwarza kwiaty, które kojarzą się z malwą różową. Mają średnicę do 10 cm, a sama odmiana dorasta do 150 cm wysokości. Delikatniejsze, bardziej stonowane liliowe kwiaty o średnicy 8-10 cm, ma hibiskus ‘Lavender Chiffon’. To niewielka roślina, zwykle nie przekracza 1,5 m wysokości. Dwukolorowe, biało-czerwone kwiaty wytwarza hibiskus ‘Red Heart’. Mają one średnicę do 8 cm. Krzew natomiast dorasta do 2 m wysokości.

W polskich ogrodach chętnie uprawiany jest hibiskus bylinowy, bagienny (Hibiscus moscheutos). W środowisku naturalnym spotyka się go w USA. Porasta mokradła i tereny wilgotne. W odróżnieniu od ketmii syryjskiej nie jest krzewem. Nie wytwarza zdrewniałych pędów. Zwykle osiąga 1,5 m wysokości. Kwitnie później – od przełomu lipca i sierpnia aż do października. Wyróżnia się wielkimi, talerzowatymi kwiatami, które nierzadko mają więcej niż 20 cm średnicy. Pojedyncze kwiaty szybko przekwitają (po 1-2 dniach), ale jedna roślina wykształca ich setki.

Do znanych odmian zalicza się m.in. hibiskus ‘Summerific’. Wytwarza ogromne kwiaty o średnicy 17-25 cm. Są różowe, nieco ciemniej zabarwione u podstawy płatków. Ta odmiana osiąga powyżej 1 m wysokości. Jeszcze bardziej wyraziste, karminowe kwiaty, wytwarza hibiskus ‘Fireball’. Roślina osiąga 120 cm wysokości. Kwiaty o podobnej barwie ma odmiana ‘Holy Grail’.

Niektóre hibiskusy są jadalne. W Polsce z tej grupy uprawia się (chociaż jest to mało rozpowszechnione) ketmię szczawiową (Hibiscus sabdariffa), nazywaną potocznie egipską herbatą czerwoną. Roślina osiąga do 3 m wysokości. Najlepiej uprawiać ją na palikach lub kratownicach. Wytwarza kwiaty dzbankowate, jasnożółte lub kremowe (z ciemnym środkiem), o średnicy nieprzekraczającej 10 cm. Kwitnie od lipca do października. W kuchni i domowej apteczce są wykorzystywane jej kielichy kwiatowe (część podstawy kwiatu bez płatków). Zbiera się je po ok. 2 tygodniach po przekwitnieniu. Herbatki z ketmii szczawiowej wykorzystuje się m.in. do detoksykacji organizmu.

Stanowisko wpływa nie tylko na kwitnienie i ogólny stan hibiskusa, ma też znaczenie w kontekście zimowania. Najlepsze są miejsca słoneczne (ewentualnie lekko zacienione), ciepłe i co ważne – osłonięte od wiatru. Unikaj otwartych terenów. Dodatkowo sadzenie hibiskusa w półcieniu i cieniu też nie jest niewskazane. W takim przypadku roślina słabo kwitnie, kwiaty są mniejsze, a ponadto rośnie ryzyko wystąpienia chorób grzybowych.

Hibiskusy sadź późną wiosną, najlepiej w drugiej dekadzie maja lub później. Zapewnij im dużo miejsca na rozwój. Te rośliny źle znoszą nadmierne zagęszczenie. Większość gatunków i odmian umieszcza się w gruncie co 80-100 cm. W ich pobliżu można posadzić co najwyżej niskie rośliny płożące (aby teren nie zarastał chwastami). W uprawie balkonowej lub tarasowej hibiskusowi należy zapewnić głęboki, duży pojemnik (mający co najmniej 50 l pojemności). Na jego dnie warto usypać warstwę drenażu, np. 3-4 cm żwiru lub keramzytu.

Nasiona wysiewaj w połowie kwietnia do inspektów w rzędach, co 15 cm. Ze względu na ryzyko przemarznięcia, hibiskusy z nasion najlepiej uprawiać pod szkłem. Gdy siewki osiągną kilka centymetrów wysokości, przepikuj je. Dzięki temu zyskają więcej przestrzeni na rozwój.

Podłoże pod sadzenie w gruncie i siew nasion trzeba oczyścić, przekopać i wyrównać. Możesz wymieszać je (np. glebogryzarką lub szpadlem) z kompostem – w celu użyźnienia.

Hibiskusy powinno się uprawiać w podłożu żyznym, próchniczym, umiarkowanie wilgotnym. Nie lubią gleb nadmiernie lekkich (piaszczystych) ani ciężkich (gliniastych). Jeśli ziemia w ogrodzie jest mało żyzna, w roku poprzedzającym sadzenie hibiskusów warto przekopać ją z obornikiem. To poprawi właściwości lekkich substratów. Gleby gliniaste rozluźnisz, mieszając je z kompostem, a także piaskiem (warstwy powinny mieć kilka cm grubości). Jeśli hibiskus syryjski rośnie w suchej glebie, staje się kłopotliwy, w nadmiernie wilgotnych miejscach z kolei choruje. Hibiskus bagienny, jak sugeruje nazwa, dobrze radzi sobie w glebach wilgotnych.

Młode rośliny (np. „wyhodowane” z nasion, ale też zakupione sadzonki) powinno się regularnie podlewać już wiosną. Krótkotrwałe, 1-2 dniowe przesuszenie bryły korzeniowej, może skutkować więdnięciem. Szczególnie wrażliwe na niedobór wody są hibiskusy bagienne. Częstego podlewania wymagają hibiskusy uprawiane w donicach i skrzyniach. Latem, w okresie upałów, podlewaj je codziennie. Natomiast starsze rośliny w ogrodzie nawadniaj w razie potrzeby. W tym wypadku krótkie przesuszenie najczęściej objawia się gubieniem pąków kwiatowych oraz opadaniem nieprzekwitniętych kwiatów. Hibiskus wymaga częstego podlewania. Należy je zakończyć w końcowej fazie kwitnienia, jeszcze przed nadejściem przymrozków. Rośliny przygotowują się wówczas do nadejścia zimy.

W czasie podlewania staraj się nie moczyć hibiskusów, zwłaszcza kwitnących. To zwiększa ryzyko zainfekowania chorobami grzybowymi, poza tym strumień wody może uszkodzić delikatne kwiaty.

Teoretycznie hibiskusy powinny przetrwać zimę w Polsce. Z założenia wytrzymują mrozy do -26ºC. W praktyce należy zwracać uwagę nie tylko na strefy mrozoodporności, ale także elementy, które pośrednio wpływają na zimowanie roślin. Są to m.in. wilgotność podłoża, anomalie pogodowe, a także okresy bezśnieżne. Pamiętaj, że gruba warstwa śniegu chroni korzenie przed mrozem. To powody, dla których zarówno młode, jak i starsze hibiskusy, powinno się odpowiednio osłaniać. Przed nadejściem zimy warto usypać w miejscu uprawy grubą, przynajmniej kilkucentymetrową warstwę ściółki okrywającej, np. z liści i gałązek lub kory sosnowej. To zwiększa szansę, że przedstawione krzewy i byliny przetrwają zimę. Ponadto przy pniach, tak jak w przypadku róż, możesz usypywać niewielkie kopczyki (wiosną trzeba je usunąć). Rośliny uprawiane w pojemnikach raczej nie przetrwają zimy na zewnątrz. Przenieś je więc do chłodnego pomieszczenia.

Nawożenie hibiskusów zależy od rodzaju podłoża, a także typu uprawy (w ogrodzie, w pojemniku). Jeśli podłoże jest żyzne i próchnicze, wystarczy raz w sezonie, przed kwitnieniem, zaaplikować dawkę nawozu ze zrównoważoną zawartością fosforu, potasu i azotu (tego ostatniego pierwiastka może być trochę mniej). U hibiskusów nadmierne stężenie fosforu może spowodować opadanie pąków kwiatowych. Trzeba tego unikać. W przypadku gleb mało żyznych, nawożenie mineralne (np. dwie dawki w roku), najlepiej łączyć z nawożeniem organicznym. Pomiędzy poszczególnymi zabiegami zachowaj kilka tygodni przerwy. Hibiskusy w donicach możesz dokarmiać nawozami w płynie, wykorzystywanymi do pielęgnacji roślin pokojowych.

Roślinę wspomaga się również często gnojówkami z pokrzywy oraz skrzypu. Pokrzywa jest uznawana za lekki nawóz azotowy, skrzyp zawiera krzemionkę, która wzmacnia ściany komórkowe i poprawia odporność hibiskusów na uszkodzenia, choroby i szkodniki. Gnojówki stosuj po rozcieńczeniu, np. 1/5. W ten sposób jednocześnie podlejesz roślinę, zapewnisz jej cenne składniki odżywcze i ograniczysz ryzyko występowania szkodników.

Hibiskusa możesz rozmnażać z sadzonek pędowych lub nasion. Sadzonki pędowe pozyskuje się w czerwcu z pędów jednorocznych. Powinny mieć 5-8 cm wysokości i przynajmniej jeden liść. Najlepiej ciąć pędy na skos (z jednego pędu można pozyskać wiele sadzonek). Podstawę sadzonek umieść w ukorzeniaczu, a następnie posadź (na głębokości ok. 1,5-2 cm) w mieszaninie piasku i żyznej ziemi. Przez cały okres uprawy nie można dopuszczać do przesuszenia. Przez zimę sadzonki powinny znajdować się w pomieszczeniu. Dlatego dobrym rozwiązaniem jest rozmnażanie w przenośnej miniszklarni.

Rośliny wysadzaj do ogrodu lub oddzielnych pojemników późną wiosną kolejnego roku. Rozmnażanie z nasion (generatywne) zostało opisane w dziale „siew i sadzenie”.

Dobra rada – nasiona przed siewem namocz przez 12-24 godziny w wodzie. Dzięki temu szybciej wykiełkują.

Czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia chorób, to przede wszystkim duża wilgotność podłoża (u hibiskusa syryjskiego oraz ketmii szczawiowej), zacienienie, nadmierne zagęszczenie i długo utrzymująca się wilgoć na nadziemnych częściach rośliny. Może dochodzić do zgnilizn korzeni, co objawia się stopniowym więdnięciem.

Spośród częstych chorób grzybowych, hibiskusy poraża szara pleśń. Początkowe symptomy to wodniste plamy na liściach. Z czasem, zwłaszcza w warunkach dużej wilgotności, może wystąpić charakterystyczny objaw, czyli szary, pylisty nalot (z zarodnikami). Choroby z pierwszej grupy ciężko jest zwalczyć. Gdy zauważysz niepokojące symptomy, na ratunek może być już za późno. Kluczem jest profilaktyka – niedopuszczanie do nadmiaru wilgoci w podłożu (odnosi się to do wszystkich hibiskusów oprócz bagiennego). W przypadku szarej pleśni porażone organy (np. liście czy pędy) powinno się wyciąć. Zainfekowane rośliny opryskaj fungicydem.

Hibiskus, jako przedstawiciel ślazowatych (w tym malw), może zostać porażony przez powszechną u tej grupy chorobę – rdzę. Nie ma ona dużego wpływu na rozwój hibiskusów, ale pogarsza ich walory estetyczne. Charakterystycznym objawem jest występowanie na spodniej stronie liści licznych, wypukłych, kropkowanych narośli. Mają barwę żółtą, pomarańczową lub miedzianą. Rdzę hibiskusa zwalcza się podobnie jak szarą pleśń.

Występowanie chloroz (tj. jasnych przebarwień) na liściach może być związane z niedoborem konkretnego składnika pokarmowego, np. żelaza. Do takich sytuacji dochodzi zwykle wówczas, gdy pH gleby znacznie odbiega od optymalnego (np. podłoże jest kwaśne). To choroba fizjologiczna, nieinwazyjna. Hibiskusowi ogrodowemu należy poprawić warunki. W takim wypadku dobrze jest zastosować nawożenie dolistne (za pomocą opryskiwacza). Dodatkowo świetnie sprawdzi się nawóz z wapnem, który odkwasza podłoże. Wcześniej warto zagłębić temat niedoborów składników pokarmowych u roślin, by rozpoznać objawy braku konkretnego makro- lub mikroelementu. Jeśli nic nie pomaga, a problem wraca, pozostaje przesadzić hibiskusa.

Najczęściej pojawiające się na hibiskusach szkodniki to mszyce i przędziorki. Skutki ich żerowania są podobne: plamy na liściach. Z czasem się one deformują i opadają. Szkodniki mogą ogołocić rośliny.

Mszyce to drobne owady, występujące w dużych koloniach. W czasie żerowania wydzielają lepką spadź (kleista, przezroczysta substancja, złożona z niestrawionych związków cukru).

Przędziorek to drobne roztocze. Pojedyncze osobniki są mikroskopijne, ledwie widoczne gołym okiem. Tworzą delikatne pajęczynki. Mszyce zwalcza się insektycydami, przędziorka z kolei akarycydami (preparatami przędziorkobójczymi). Mszycom sprzyja przenawożenie azotem, przędziorkowi – przesuszanie roślin.

Żeby roślina obficie kwitła, musi mieć odpowiednie stanowisko, ponadto nie może być przesuszona. Zbyt intensywne nawożenie i niedobór wody to czynniki, które często powodują opadanie kwiatów jeszcze przed rozwinięciem.

Przed zimą hibiskus bagienny przycinaj na wysokości ok. 10 cm. Zabieg możesz wykonać także wczesną wiosną. Hibiskus syryjski nie wymaga regularnego przycinania. Wiosną należy tylko usunąć przemarznięte i uszkodzone pędy. W razie potrzeby usuń pędy i liście porażone przez choroby.

Hibiskus syryjski warto uprawiać w rabatach z bylinami i trawami ozdobnymi, jako tło dla niższych roślin. Efektownie wygląda także w formie szpaleru, np. wzdłuż głównej drogi do domu. Ponadto często jest sadzony w wydzielonych miejscach na trawniku. Pasuje także do kompozycji drzewiasto-krzewiastych (byle nie znajdował się w cieniu).

Hibiskus bylinowy nadaje się do dekorowania ogrodów bagiennych. Zalicza się do roślin „na trudne stanowiska”. Warto go jednak sadzić w miejscach, które są rzadziej zalewane (te najwilgotniejsze bardziej nadają się do uprawy roślin wodnych). Ketmia szczawiowa jest uprawiana jako ozdoba i roślina jadalna. Warto nią obsadzać pergole lub kratownice. Rośliny można także łączyć w kompozycje w obrębie rodzaju hibiskus.

Zwróć uwagę na mieszanki kolorów. Hibiskus biały jest najbardziej uniwersalny. Tak jak inne rośliny kwitnące na biało, stwarza efekt oddalenia, tzn. wydaje się, jakby ogród miał większą powierzchnię niż w rzeczywistości. W połączeniu z hibiskusami, które kwitną na różowo i lawendowo, tworzy atrakcyjne, romantyczne zakątki. Hibiskus czerwony jest bardziej wyrazisty. Uprawia się go w miejscach wyeksponowanych – tak jak wielkokwiatowe róże czy piwonie.